Jan Dirk Imelman

Jan Dirk Imelman. Foto Brigitte Cornelis.

Jan Dirk Imelman (Groningen, 1 juli 1939) is een Nederlandse emeritus hoogleraar theoretische en historische pedagogiek.

Opleiding

Imelman groeide op in een middenstandsgezin in Groningen. Na de HBS en een akte MO-A studeerde hij Pedagogiek aan de Rijksuniversiteit Groningen, welke studie hij in 1974 cum laude afsloot met een begripsanalytisch en fenomenologisch proefschrift.

Loopbaan

Na zijn dienstplicht vervuld te hebben bleef hij eerst nog drie jaar in militaire dienst en werkte daarna zes jaar achtereenvolgens in een kindertehuis, als onderwijzer in het lager onderwijs en als leraar in het middelbaar onderwijs. Vanaf 1972 was hij verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij in 1980 benoemd werd tot hoogleraar Algemene, wijsgerige en theoretische pedagogiek. In 1989 werd hij aan de Rijksuniversiteit Utrecht benoemd tot hoogleraar Grondslagen en geschiedenis van de pedagogiek, welke functie hij tien jaar vervulde en afsloot met een rede getiteld De afgebroken jaargang '41-'42.

Onderzoek

Twee gedachten over het onderwijs bepaalden het werk van Imelman: 1) Leerlingen moeten door leraren worden ingeleid in kennis en vaardigheden ten bate van een steeds zelfstandiger oordeelsvorming, 2) Vorming kan niet zonder zelfvorming. Imelman staat daarbij in een van oorsprong Duitse Bildungs-theoretische traditie (zie: Bildung). Hij deed onderzoek naar de waarde van verschillende onderwijsvernieuwingen, het godsdienstonderwijs, en naar stromingen in de pedagogiek, steeds óók vanuit historisch perspectief.

Kritiek die Imelman had op het onderwijs volgens het Jenaplan en de antroposofische Vrije scholen werd in die kringen niet bepaald op prijs gesteld. Zijn voorkeur ging uit naar het daltononderwijs als meest in lijn met zijn gedachten over welke doelen in het onderwijs moesten worden nagestreefd.

Op zijn initiatief werd eind jaren 80 het interuniversitaire netwerk voor wijsgerige en historische pedagogiek opgericht ten behoeve van de opleiding van pedagogische promovendi.

Voor het Cito werkte hij mee aan de 'Domeinbeschrijvingen' voor het basisonderwijs.

In 1999 schreef hij een kritisch advies over het Studiehuis als onderwijsvernieuwing. Dat advies werd aanvankelijk door het Ministerie van OCW genegeerd. Volgens het rapport van de Commissie parlementair onderzoek onderwijsvernieuwingen (2008) werd de kritiek van Imelman op een aantal onderwijsvernieuwingen ten onrechte niet gehoord. Recente publicaties van Imelman getuigen nog steeds van zijn bezorgdheid over het 'Nieuwe leren' en het 'competentiegerichte onderwijs'. Hij wijst er daarbij op dat dat onderwijs niet alleen het kind, maar ook de continuering en revitalisering van de cultuur dient. Algemene vorming (Bildung, general education) is het antwoord op de 'pedagogische kwestie': hoe de school een brug kan slaan tussen het 'meedoen en zeker weten' van de gezinsopvoeding en de kritische mondigheid die van de moderne staats- en wereldburger verwacht wordt. De pedagogische en de daaruit voortvloeiende politieke verantwoordelijkheid van de samenleving vraagt om een periodiek herzien van leerplannen op basis van: maatschappelijke, kennistheoretische, leer- en ontwikkelingspsychologische, didactische argumenten. Zijn pedagogiek onderscheidt zich kritisch van de sinds eind 20e en begin 21e eeuw wijdverbreide 'child-centered' en sociaal-constructivistische onderwijs-leerpsychologieën en onderwijspraktijken.

Bibliografie (selectie)

• Inleiding in de pedagogiek. Over opvoeding, haar taal en wetenschap Groningen: 1977, 1982 2e herz. ISBN 9001 95897 4
• Plaats en inhoud van een personale pedagogiek. Groningen: Wolters-Noordhoff 1978 2e herz. druk ISBN 9001 42050 8
• Met W.A.J. Meijer en J.M.P. Jeunhomme Jenaplan. Wel en wee van een schoolpedagogiek. Begripsanalytische kritiek en handelingsonderzoek. Nijkerk: 1981 ISBN 90 266 1734 8 Vertaald in het Duits: Jena-Plan. Eine begriffsanalytische Kritik Weinheim: 1996 ISBN 3 89271 677 3
• Red. Filosofie van opvoeding en onderwijs. Recente ontwikkelingen binnen de wijsgerige pedagogiek. Groningen: 1979, 1983 2e herz. ISBN 90 01 42052 4
• Met P. B. H Van Hoek Hoe vrij is de vrije school? : een analyse van de antroposofische pedagogiek Intro Nijkerk 1983 ISBN 90 266 1764 X
• Met W.A.J. Meijer De Nieuwe School gisteren en vandaag Amsterdam/Brussel: 1986 ISBN 90 10 05674 0
• Met W.A.J. Meijer, P.A. van der Ploeg en R.H. Wissink. Tussen leuren en leren. Analyse van elf methoden van godsdienstonderwijs Kampen: 1986 ISBN 90 242 4629 6
• Pädagogik und Normativität. Kritik der positivistischen, der geisteswissenschaftlichen und anderer kulturologischer Denkformen Norderstedt: 1992 ISBN 3 926049 30 8
• Theoretische pedagogiek. Over opvoeden en leren, weten en geweten Baarn: 1995,2008 2e herz. ISBN 978 90 5574 272 1
• Met Mineke van Essen. Historische pedagogiek. Verlichting, Romantiek en ontwikkelingen in Nederland. Baarn: 1999,2003 2e herz. ISBN 90 5574 419 0
• Lob des hohen Verstandes. In: S. Miedema & W. van Haaften, Pedagogiek over de grens. Over de internationalisering van de pedagogiek, pp. 41-56 Utrecht: 1998 ISBN 90 6665 223 3
• De afgebroken jaargang '41-'42. 'Paedagogische Studiën' als praktisch wetenschappelijk tijdschrift in het nauw. Afscheidsrede Groningen/Utrecht: 1999 ISBN 90 5187 284 4
• Kleine vormingsleer. Nadenken over cultuur, leerplan, docent en leerling in een Bildung-vijandige tijd. In: Luc Braeckmans red. Cultuur en onderwijs, pp. 135-188 Gent: 2009 ISBN 978 90 382 1394 1
• Met Henk Wagenaar & Wilna Meijer: Cultuurpedagogiek, onderwijspolitiek en de staat van het onderwijs. Assen: Van Gorcum 2017 ISBN 978 90 232 5542 0
• 'My pedagogic Creed'. In: Rassegna di Pedagogica / Pädagogische Umschau LXXVII-2 Pisa/Roma, 2020, pp. 221-232
• Met Daan Thoomes. Bibliografie van de publicaties van prof. dr. J.D. Imelman. Periode: 1971-2021. Utrecht University Repository [1] of via Research Portal RUG [2]
• Met Jos de Mönnink. De verweesde school. Kennis, geloof en onderwijs in een democratische samenleving. Leusden, ISVW Uitgevers, 2021 ISBN 978-90-831215-7-4

Liber Amicorum

Wilna Meijer, Piet van der Ploeg en Daan Thoomes (red.), Pedagogiek als tijdrede (verschenen ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van prof. dr. J.D. Imelman). Baarn, Intro, 1999 ISBN 90 5574 212 0

Bijdragen aan archieven

De door Imelman verkregen archieven van de reformpedagoog Cor Bruijn, (geluids)archieven uit kringen van het Nederlandse daltononderwijs, en het redactie-archief van het tijdschrift Pedagogische Studiën, vanaf de oprichting tot ver in de jaren 50 van de twintigste eeuw, zijn geschonken aan het ADNG, het Archief- en Documentatiecentrum Nederlandse Gedragswetenschappen.

Externe links

• University of Groningen research portal [3]
• Catalogus Professorum Universiteit Utrecht [4]
• YouTube-video - 'De nieuwe wereld': De verweesde school: wat ging er mis en wat te doen? Gesprek van Ad Verbrugge met Jan Dirk Imelman en Jos de Mönnink op 17 oktober 2021 [5]
• Interview van Vittorio Busato met Jan Dirk Imelman in het ADNG-History-project op 15 november 2021 [6]

Bronnen, noten en/of referenties