Knottnerus

Wapen familie Knottnerus op verwijderde grafzerk te Oostwold (Oldambt), 1905

Knottnerus, ook wel Knotnerus, is een Nederlandse en Duitse familie waarvan de voorouders tijdens de Dertigjarige Oorlog uit de Opper-Palts via Neurenberg naar Nederland zijn gevlucht. De beide Nederlandse takken van de familie zijn opgenomen in Nederland's Patriciaat.

Herkomst

Stamvader Johann Knöttner of Knöttnerus stamde uit Eger in het Duitstalige deel van Bohemen. Zijn zoon Johann Michael Knöttnerus arriveerde in 1637 als theologiestudent in Groningen en werd later hervormd predikant te Greetsiel (Oost-Friesland).

De familie Knottnerus leverde gedurende vier eeuwen ruim dertig hervormde predikanten, die grotendeels tot de orthodox-protestantse, later confessionele vleugel van de Nederlandse Hervormde Kerk behoorden. Elf opeenvolgende generaties bekleedden dit ambt.

Meerdere takken

Men maakt wel onderscheid tussen de Friese tak, waartoe de meeste predikanten behoorden, en de Groninger of Oldambtster tak, die tot het midden van de twintigste eeuw vooral uit landbouwers bestond. De Friese tak betreft de nakomelingen van ds. Adolph Meinhard Knottnerus (1804-1869) te Midlum. De Oldambtster tak stamt af van de domineesdochter Diewertien Knottnerus (1702-1781) te Finsterwolde. Haar nakomelingen woonden in de negentiende eeuw vooral in Oostwold (Oldambt). Ook hier was de religieuze betrokkenheid groot.

Een nakomeling in vrouwelijke lijn kreeg in 1930 toestemming zich Knotnerus Bruins te noemen. Een van de beide Duitse takken betreft de familie Knottnerus-Meyer, afstammend van een predikantenechtpaar in Oost-Friesland. Tussen 1853 en 1960 heeft een aantal nakomelingen - vooral uit de Groningse en Duitse takken van de familie Knottnerus - zich in de Verenigde Staten en Canada gevestigd.

De verschillende takken van de familie telden in 2012 ongeveer 340 leden, waarvan 220 in Nederland, 24 in Duitsland, 5 elders in Europa en ongeveer 90 in de Verenigde Staten en Canada. Daarvan droegen 287 de naam Knottnerus, 36 Knotnerus, 14 Knottnerus-Meyer en 3 Knotnerus Bruins. De enige erkende draagster van de dubbele achternaam Boer Knottnerus stierf in 1978.

Wapen

In blauw een zilveren duif, een zilveren olijftakje in de snavel en geplaatst op een heuveltje van natuurlijke kleur. Helm gekroond. Helmteken: een opvliegende duif, boven het heuveltje, met het olijftakje in de snavel.

Sinds de jaren 1970 is tevens een heraldisch gecorrigeerde versie in omloop, met een omgewende duif, en als helmteken eveneens een omgewende duif.

Wapenspreuk: Consumor aliis serviendo (ik word verteerd door anderen te dienen).

Wapen en wapenspreuk zijn overgeleverd op een grafzerk uit 1684 en raakten rond 1900 opnieuw in zwang.

Bekende familieleden

• André Knottnerus (1951), oud-hoogleraar Maastricht en regeringsadviseur
• Cees Knottnerus (1912-1991), oud-voorzitter Landbouwschap en KNLC
• David Knottnerus (1946), oud-hoogleraar sociologie Oklahoma State University
• Hermann Knottnerus-Meyer (1875-1945), kunstschilder en auteur
• Ivo Gaukes Knottnerus (1840-1917), predikant te Den Haag
• Jan Boer Knottnerus (1864-1904), predikant en vertaler te Vriezenveen
• Johann Caspar Knöttner(us) (1610-1665), lakenverver en alchemist te Den Haag
• Otto Samuel Knottnerus (1860-1948), industrieel en directeur van OGEM
• Sieto Robert Knottnerus (1913-1984), burgemeester Stadskanaal en Eerste Kamerlid
• Theodor Knottnerus-Meyer (1876-1936), zoöloog

Externe links

• Stichting Familie Knot(t)nerus
• O.S. Knottnerus, Knot(t)nerus – Predikers op boerengrond (2017)

Literatuur

• 'Knottnerus (Eger)', in: Nederlands Patriciaat 37 (1951), p. 98-110; 49 (1963), p. 373.
• 'Knottnerus (Bellingwolde)', in: Nederlands Patriciaat 37 (1951), p. 111-123
• N.M. Knottnerus, Consumor aliis serviendo. Johann Knöttner en zijn nakomelingen. Genealogie van het geslacht Knot(t)nerus, Zeist 2013
• D.G. van Epen, 'De predikanten-familie Knottnerus van 1615-1897 (genealogie met biographische aanteekeningen)', in: De Wapenheraut 2 (1898), p. 25-31, ook als afzonderlijke publicatie, Den Haag 1898 (beide via Google USA)
• Otto S. Knottnerus, 'Familiemythe als collectieve (auto)biografie: De dominee en de alchemist', in: Conrad Gietman et al. (red.), Huis en habitus. Over kastelen, buitenplaatsen en notabele levensvormen. Opstellen voor prof.dr. Yme Kuiper, aangeboden bij zijn afscheid als bijzonder hoogleraar Historische Buitenplaatsen en Landgoederen aan de Rijksuniversiteit Groningen, Hilversum: Verloren, 2017, p. 212-225