Sureth

Sureth; ܣܘܪܝܬ
Gesproken in	Irak, Iran, Syrië en in de Aramese diaspora
Vitaliteit	Bedreigd
Sprekers	500.000
Alfabet	Madenkhaya (Swadaya) Oost-Syrisch alfabet
Erkende minderheidstaal; in	Irak
Taalcodes
ISO 639-3	aii
Portaal	Taal

Sureth (Syrisch: ܣܘܪܝܬ, Sureth) of Oost-Syrisch verwijst naar noordoostelijke Neo-Aramese (NENA) taalvarianten gesproken door etnische Assyriërs^[1] en Joden. In het Nederlands wordt deze taal Oost-Syrisch of Oost-Assyrisch genoemd om het onderscheid te maken tussen andere Aramese varianten. We onderscheiden het Oost-Syrisch en het West-Syrisch.^[2] De meeste Sureth-sprekers zijn Assyriërs die behoren tot de Chaldeeuws-Katholieke Kerk en de Assyrische Kerk van het Oosten.

Sureth-sprekers zijn inheems in Mesopotamië, vanaf de Tigris naar Oosten, Hakkari in het zuidoosten van Turkije, een groot gebied dat zich uitstrekt van de vlakte van Urmia in het noordwesten van Iran tot de vlakte van Nineveh, Erbil, Kirkuk en Duhok-regio's in Noord-Irak.^[3]

Sureth wordt gebruikt als overkoepelende term verwijzend naar noordoostelijke Neo-Aramese varianten die worden gesproken door leden van de Chaldeeuws-Katholieke Kerk en de Assyrische Kerk van het Oosten.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Het Sureth stamt af van een veel ouder gesproken variant van het Imperiaal- Aramees dat gesproken werd in het Nieuw-Assyrische Rijk. Uit het Imperiaal Aramees in Assyrië ontstonden lokale ongeschreven Aramese dialecten, zoals het Suret. Rond 700 voor Christus begon het Aramees langzaam het Akkadisch te vervangen in Assyrië, Babylonië en de Levant. Wijdverspreide tweetaligheid onder Assyrische burgers was al aanwezig voor de val van het rijk.^[4] Het is het resultaat van wat een Aramees-Assyrische symbiose word genoemd.^[5] Het verband tussen het Assyrisch-Akkadisch en het moderne Suret wat ook wel het Assyrisch-Aramees wordt genoemd, werd al opgemerkt in 1974, toen een studie van Stephen A. Kaufman ontdekte dat het Syrisch, een Aramees dialect dat vandaag de dag voornamelijk gebruikt wordt als liturgische taal, ten minste veertien exclusieve (d.w.z. niet aangetroffen in andere dialecten) leenwoorden heeft uit het Assyrisch-Akkadisch, waaronder negen die duidelijk afkomstig zijn uit het oude Assyrische dialect (waarvan zes architectonische of topografische termen).^[6]

De verschillen met de Kerk van het Oosten leidden tot het bittere Nestoriaans Schisma in de Syrisch-sprekende wereld. Als gevolg van het schisma en de verdeeldheid tussen het leven in het Byzantijnse Rijk in het westen en het Sassandisch Rijk in het oosten, ontwikkelde het Syrisch verschillende westerse en oosterse variëteiten. Hoewel het een en dezelfde taal blijft met een hoge mate van begrip tussen de variëteiten, hebben de twee verschillende variaties in uitspraak en schrijfsystemen en, in mindere mate, in woordenschat en grammatica. In de loop van de derde en vierde eeuw begonnen de inwoners van de regio het christendom te omarmen. Vanwege theologische verschillen vielen de Syrisch sprekende christenen in de vijfde eeuw uiteen in de Kerk van het Oosten, of Oost-Syrische ritus, onder het Sassandisch Rijk, en de Syrisch-orthodoxe, of West-Syrische ritus, onder het Byzantijnse Rijk. Na deze scheiding ontwikkelden de twee groepen verschillende dialecten die voornamelijk verschilden in de uitspraak en de schriftelijke symbolisatie van klinkers.^[7]^[8]

Dialecten[bewerken | brontekst bewerken]

De term "Sureth" wordt gebruikt als overkoepelende term voor Noord Oost Neo-Aramese varianten die door Christelijke Arameeërs worden gesproken. Academisch staan deze varianten als Noord Oost Neo-Aramees geclassificeerd.^[9]^[10] Sureth-sprekers verwijzen met verschillende termen naar hun taal. Sureth-sprekers gebruiken bijvoorbeeld (verschillende) termen als Suráy, Sôreth, Sûrat, Soorath etc.

De gesproken variant en de wederzijdse verstaanbaarheid met andere sprekers kan verschillen van dorp tot dorp. De grootste varianten per streek gedifferentieerd zijn de Christelijke Neo-Aramese varianten van Urmia, Hakkari en de vlaktes van Nineveh. Een van de meest conservatieve varianten is het dialect van Qaraqosh (Bakhdida). Deze variant verschilt van varianten die in dezelfde streek worden gesproken.

Alfabet[bewerken | brontekst bewerken]

Sureth wordt in oost Syrische karakters geschreven. Dit schrift wordt in het Aramees (ܡܕܢܚܝܐ) Madenhoyo genoemd, dat 'Oosters' betekent. Een andere naam voor het schrift is (ܣܘܕܝܐ) Swodoyo, dat zich vertaald in 'conversationeel' of 'hedendaags', wat het gebruik ervan weerspiegelt bij het schrijven van modern Aramees. Het schrift is ontwikkeld op basis van het Estrangelo en toont grote gelijkenissen. Het Estrangelo is de oudste en klassieke vorm van het Syrische schrift. Aramees wordt van rechts naar links geschreven en gelezen.

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Talay, Shabo (2009). Bridging the Tigris: Common features in Turoyo and North-eastern Neo-Aramaic. Gorgias Press, 161–176. ISBN 978-1-4632-1660-3 ""the majority of the Christian NENA speakers belong to the Eastern Syriac Churches, who are called Assyrians and Chaldeans.""
↑ Ghequière, K. (1998). Ethnicity, Language and Religion of the Suryoye. In Leman, J. (Ed.), The Dynamics of Emerging Ethnicities: immigrant and indigenous ethnogenesis in confrontation, pp.57- 86.
↑ Fox, Samuel Ethan (1994). The Relationships of the Eastern Neo-Aramaic Dialects. Journal of the American Oriental Society 114 (2): 154–162. ISSN:0003-0279. DOI:10.2307/605827.
↑ Parpola, Simo (2004). National and Ethnic Identity in the Neo-Assyrian Empire and Assyrian Identity in Post-Empire Times. Journal of Assyrian Academic Studies, University of Helsinki.
↑ Gzella, Holger (2008). Aramaic in its Historical and Linguistic Setting. Harrassowitz.. ISBN 9783447057875.
↑ Kaufman, Stephen (1974). The Akkadian Influences on Aramaic. The Oriental Institute of the University of Chicago Assyriological Studies. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-62281-9..
↑ Bae, C (Maart 2004). Aramaic as a Lingua Franca During the Persian Empire (538-333 BCE). Journal of Universal Language, p. 1-20.
↑ Beyer, Klaus (1986). The Aramaic Language: Its Distribution and Subdivisions. Vandenhoeck & Ruprecht, p. 44. ISBN 9783525535738.
↑ Grammaticale functies in Oost Neo-Aramese talen vanuit een typologisch perspectief.
↑ (en) Akopian, Arman (11 december 2017). Introduction to Aramean and Syriac Studies: A manual. Gorgias Press. ISBN 978-1-4632-3893-3.

[1] Talay, Shabo (2009). Bridging the Tigris: Common features in Turoyo and North-eastern Neo-Aramaic. Gorgias Press, 161–176. ISBN 978-1-4632-1660-3 ""the majority of the Christian NENA speakers belong to the Eastern Syriac Churches, who are called Assyrians and Chaldeans.""

[2] Ghequière, K. (1998). Ethnicity, Language and Religion of the Suryoye. In Leman, J. (Ed.), The Dynamics of Emerging Ethnicities: immigrant and indigenous ethnogenesis in confrontation, pp.57- 86.

[3] Fox, Samuel Ethan (1994). The Relationships of the Eastern Neo-Aramaic Dialects. Journal of the American Oriental Society 114 (2): 154–162. ISSN:0003-0279. DOI:10.2307/605827.

[4] Parpola, Simo (2004). National and Ethnic Identity in the Neo-Assyrian Empire and Assyrian Identity in Post-Empire Times. Journal of Assyrian Academic Studies, University of Helsinki.

[5] Gzella, Holger (2008). Aramaic in its Historical and Linguistic Setting. Harrassowitz.. ISBN 9783447057875.

[6] Kaufman, Stephen (1974). The Akkadian Influences on Aramaic. The Oriental Institute of the University of Chicago Assyriological Studies. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-62281-9..

[7] Bae, C (Maart 2004). Aramaic as a Lingua Franca During the Persian Empire (538-333 BCE). Journal of Universal Language, p. 1-20.

[8] Beyer, Klaus (1986). The Aramaic Language: Its Distribution and Subdivisions. Vandenhoeck & Ruprecht, p. 44. ISBN 9783525535738.

[:1-9] Grammaticale functies in Oost Neo-Aramese talen vanuit een typologisch perspectief.

[:0-10] (en) Akopian, Arman (11 december 2017). Introduction to Aramean and Syriac Studies: A manual. Gorgias Press. ISBN 978-1-4632-3893-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]