Gebruiker:Nathan Ooms/Kladblok

Cast en rolverdeling

Acteur	Personage
Hoofdrollen
Launspach, Rik Rik Launspach	Johan Ten Berghe
Schwab, Martin Martin Schwab	Oeroeg
Putman, Joris Joris Putman	Kleine Johan
Bekkema, Ramelan Ramelan Bekkema	Kleine Oeroeg
Faber, Peter Peter Faber	Henegouwen Van Bergen
Van Bauwel, Tom Tom Van Bauwel	Twan
Ruiter, Josée Josée Ruiter	Lida
Pelasula, Ivon Ivon Pelasula	Rita
Azhari, Ayu Ayu Azhari	Satih
Beukelaers, François François Beukelaers	Van Woerkom
Krabbé, Jeroen Jeroen Krabbé	Hendrik Ten Berghe
Bijrollen
Greidanus, Aus Aus Greidanus	Chris Van Amerongen
Brandsma, Marjon Marjon Brandsma	Valerie Van Amerongen
Jansen, Tom Tom Jansen	Kolonel Van Daalen
Kurdi, Adi Adi Kurdi	TNI Commandant
Rizal Manua, Jose Jose Rizal Manua	Deppoh
Heru, Tuti Tuti Heru	Sidris
Damsyik, H.M. H.M. Damsyik	Oude Man
, Chika Chika	Satih (1927)
Gusti, Wahyu Wahyu Gusti	Abdullah
Van De Water, Jef Jef Van De Water	Priester
Dewi Pakis, Nyai Nyai Dewi Pakis	Baboe
Shinta, Clara Clara Shinta	Verpleegster
Tates, Chris Chris Tates	Soldaat
Van Der Laan, Mark Mark Van Der Laan	Soldaat
John Boyce, Benjamin Benjamin John Boyce	Soldaat
Bos, Freerk Freerk Bos	Soldaat
Musters, Marcel Marcel Musters	Soldaat
, Ambarsari Ambarsari	Meisje
, Wulan Wulan	Meisje
, Saiffuddin Saiffuddin	Pemuda
, Herman Herman	Kokie
Rachman, ABD. ABD. Rachman	Kokie
, Nanang Nanang	Kokie
Uban, Bambang Bambang Uban	TNI-Soldaat
, Batok Batok	TNI-Soldaat
, Rohadie Rohadie	TNI-Soldaat
, Nanda Nanda	TNI-Soldaat
, Fahruddin Fahruddin	TNI-Soldaat
Haakma, Jochum Jochum Haakma	Arts

Productie

Het budget van Oeroeg bedroeg meer dan 8 miljoen gulden of 150 miljoen frank, ongeveer 3,7 miljoen euro. Om dit te bekostigen werd de film een coproductie tussen Nederland, België, Duitsland en Indonesië, met steun van de NOS, de BRTN (voorloper VRT), het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en het Europese fonds Eurimages onder anderen.

Een half jaar voor de start van de opnames reisden hoofdrolspelers Rik Launspach en Martin Schwab, Johan en Oeroeg in de film, af naar Indonesië om zich in te leven in locaties als Jakarta (Batavia) en Bogor (Buitenzorg).

De opnames van de film vonden plaats gedurende de zomer van 1992 over een periode van 50 dagen, al verliepen deze door omstandigheden niet altijd even vlot. Het filmproces werd onder andere geteisterd door langdurige stortregens, temperaturen boven de 40° C en een diarree-epidemie bij de meer dan 80 acteurs en 2000 figuranten. Daarnaast waren er ook verkiezingen gaande en werd de ontwikkelingshulp van Minister Jan Pronk, verantwoordelijk voor ontwikkelingssamenwerking, door de Indonesische regering stop gezet.

Ook bij het werken met de plaatselijke bevolking ondervond de crew moeilijkheden. Zo gaf Hylkema in een interview aan dat werken met bevelen op set, van essentieel belang in zulke kostelijke producties, als zeer onbeleefd ervaren werd in Indonesië en niet mogelijk was. Daarnaast sprong volgens Hylkema de lokale bevolking dikwijls te los om met tijdsafspraken voor opnames. Desondanks waren de cast en crew in het algemeen aangenaam verrast door de vlotte medewerking van Indonesiërs aan de ambitieuze film, in het bijzonder bij scènes die onaangename herinneringen zouden kunnen oproepen, zoals wanneer een inlander gemarteld wordt. Ondanks twijfels van cast en crew voor de opnames, bleken de Indonesiërs hier geen probleem van te maken, waren ze verassend aardig en ontstond er volgens regisseur Hylkema zelfs de sfeer van een popconcert bij de opnames.Tot meer dan 2000 toeschouwers applaudisseerden spontaan bij enkele scènes, zelfs wanneer in een scène Nederlandse troepen door een stad vol anti-Hollandse leuzen rijden.

Bij de montage bleek de ambitieuze structuur van de film, met haar regelmatige flashbacks, echter minder goed te werken dan aanvankelijk gedacht. Hylkema beschrijft dan ook dat ten opzichte van het scenario flashbacks "in de montage ettelijke keren verschoven, verspreid, opgeknipt of aaneengezet" werden. Waarschijnlijk de meest voorname verandering hierbij is de scène aan het meer, die uiteindelijk veel eerder werd gemonteerd om als een motorisch moment te dienen..

Tijdens de montage ontstond ook enige controverse bij veteranen in Nederland naar aanleiding van een interview met Jeroen Krabbé, Hendrik Ten Berghe in de film, afgenomen door Pieter Van Lierop. Zijn uitspraak hierin: “Wij hebben ons daar als nazi’s misdragen”, schoot bij hen in het verkeerde keelgat. Verontwaardigd richtten ze zich tot Minister van Defensie, Relus ter Beek, en schreven in een brief dat ze vreesden dat de film “contraproduktief” zou kunnen zijn voor het veteranenbeleid. Producent Voorthuysen stelde toen dat de verontwaardiging onterecht was en oorlogsacties getrouw weergegeven werden. Toen de film aan hen getoond werd, voelden ze zich wel gerustgesteld.

Ten slotte bleek ook de muziek een heikel punt tijdens de productie, dankzij onenigheid tussen regisseur Hylkema en producent Voorthuysen. Zo vond Voorthuysen de originele compositie van Tristan Keuris ‘te weinig meezingbaar’ en weigerde hij de film op die manier uit te brengen. Hylkema, niet zinnens veranderingen aan te brengen, schakelde zijn advocaat in. Na overleg, waarbij Keuris aanvankelijk aanbood zich terug te trekken, is de muziek uiteindelijk voornamelijk verzorgd door Keuris, met enkele composities van Henny Vrienten, beter bekend als zanger van de groep Doe Maar.

Verhouding tot de roman

Waar in het boek de jeugd van Johan en Oeroeg centraal staat en er slechts één kort hoofdstuk is waarin een volwassen Johan terugkeert naar Indonesië, kiest de film er juist voor om de focus te leggen op de periode vanaf de eerste politionele actie. Johan keert hierbij als luitenant in het Nederlands leger terug naar het land van zijn geboorte, Indonesië. Hier aangekomen wordt de lezer in tegenstelling tot het boek, dat verscheen voor de politionele acties, geconfronteerd met de erfenis van het Nederlands koloniale beleid. De film schuwt hierbij geweld tussen de twee groepen niet, en toont confronterende scènes zoals wanneer een inlander gemarteld wordt of de Indonesische verzetsbeweging ijzerdraad over de weg spant.

De jeugd en de langzame vervreemding tussen Johan en Oeroeg, centraal in het boek, spelen zich hierbij voor de gebeurtenissen van de film af en worden weergegeven door middel van verschillende flashbacks. Deze flashbacks zijn niet altijd trouw aan het plot van het boek en voeren op verschillende plaatsen ingrijpende veranderingen door.

In de eerste plaats worden een aantal belangrijke personages uit de jeugd van Johan uit de film geschrapt. Zo ontbreekt de moeder van Johan volledig en is ook het personage van mijnheer Bollinger, met wie ze een affaire had, alsook zijn opvolger Gerard, niet aanwezig in de film. Sommige van hun functies in het verhaal, zoals de rol van mijnheer Bollinger als onderwijzer Nederlands van Johan worden toegeschreven aan andere personages, zoals Lida. Zij is in het boek de uitbater van een pension waar Johan en Oeroeg later verblijven als ze gaan studeren, maar geeft Johan hier dus ook les aan huis.

De meest centrale gebeurtenissen in de relatie tussen Johan en Oeroeg komen wel aan bod, maar worden op enkele punten gewijzigd, zoals de aanleiding voor de dood van Deppoh. Hierbij begeven Johan en Oeroeg zich samen op een vlot op het Zwarte Meer. In het boek komt Deppoh, de vader van Oeroeg, om als hij Johan uit het meer probeert te redden tijdens een uitstapje van de volwassenen en Johan verstrikt geraakt in de waterplanten. Aanvankelijk lijkt dit in de film ook het geval te zijn, en wordt de gebeurtenis gebruikt om Johan zijn twijfels over zijn vader, die hem niet gered zou hebben, kracht bij te zetten, maar al snel blijkt de jonge Johan in het ongewisse gelaten. Zijn vader redde hem wel van de verdrinkingsdood, maar verloor daarbij een kostbaar horloge, een familiestuk. Deppoh, bewust van de waarde van het horloge, duikt er achter, geraakt verstrikt in de waterplanten en verdrinkt.

Ook het sterven van zijn vader, in het boek op de achtergrond en impliciet toegeschreven aan de Japanse bezetting van Indonesië, speelt in de film een belangrijkere rol, en creëert in combinatie met de dood van Deppoh een vadermotief binnen de film. Zo stuit Johan bij zijn aankomst in zijn ouderlijk huis op het pas vermoorde lichaam van zijn vader, zijn dood koppelend aan een wegvluchtende Indonesiër die verdacht veel op Oeroeg leek. Later blijkt dat Oeroeg op dat moment al krijgsgevangene was en dus onmogelijk de dader kan geweest zijn. Langs de andere kant kiest de film bij sommige flashbacks ook om gebeurtenissen verder uit te diepen en een extra lading mee te geven, zoals het personage van Lida. Waar het boek enkel toont hoe ze steeds meer sympathie krijgt voor de zaak van Oeroeg, blijkt ze in de film al uitgegroeid te zijn tot een omroepster voor de propagandaradio van de TNI. Ook het bioscoopbezoek, in het boek slechts en passant vermeld, is een middel om de relatie tussen Johan en Oeroeg uit te diepen. Dit is in de film een gelegenheid om de raciale segregatie in Indonesië en de vervreemding van Johan en Oeroeg extra in de verf te zetten door een conflict te tonen tussen de zaal van de blanke bevolking met Johan enerzijds, en de inheemse bevolking met Oeroeg, die slechts de achterkant van het scherm van de blanken te zien krijgt, anderzijds.

Ten slotte opteert de film om te eindigen met een expliciete confrontatie tussen de twee jeugdvrienden Johan en Oeroeg, waar het boek de lezer in het ongewisse laat over het lot van Oeroeg, met slechts een onzekere confrontatie tussen Johan en een inlander die alleszins lijkt op Oeroeg. Tijdens een uitwisseling van krijgsgevangenen uit beide kampen herkennen Johan en Oeroeg elkaar, waarop Johan de vraag stelt of ze nog steeds vrienden zijn. "Niet zolang één Hollander net zoveel waard is als twaalf Indonesiërs", is Oeroeg zijn antwoord. Al zullen ze voor hem altijd broeders zijn.