Overleg:Capitulatiebespreking in Wageningen

De mythe van Wageningen

Dit artikel wemelt van de onjuistheden en ongerijmdheden. Dat begint al bij de titel. De Duitse capitulatie in Noordwest-Europa werd op 4 mei getekend, was onvoorwaardelijk, en gold alle Duitse troepen in Noordwest-Duitsland, Nederland, Sleeswijk-Holstein en Denemarken. De capitulatie ging op 5 mei om acht uur 's ochtends in. Er zijn dus geen capitulatiebesprekingen in Nederland gevoerd, en derhalve ook niet te Wageningen. Er is op 5 mei ook niet onderhandeld over de capitulatie (die was die ochtend immers al ingegaan). Het lijkt mij onzin dat de "Duitsers in principe bereid bleken te capituleren" (de capitulatie was immers sinds acht uur 's ochtends van kracht) en de opgegeven bron voor dat fraais - L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, deel 11b, II, 2de helft, pp. 1356-57 - bestaat helemaal niet; deel 11b, 2e helft eindigt op pagina 1116. (De pagina's 1356-1357 bestaan wel in deel 10b, 2e helft; ze gaan ook nog over besprekingen met Duitsers, maar het betreft daar de besprekingen op 30 april te Achterveld. Deel 11 gaat over Nederlands-Indië.)

Er is in Nederland geen capitulatieovereenkomst getekend - niet op 5 mei en niet op 6 mei. Er is een uitwerkingsovereenkomst getekend; hetzij op 5 mei 1945 in Hotel De Wereld (diversen, o.a. Molnar); hetzij op 6 mei 's middags in de boerderij Noda te Nude waar de bevelhebber van de Britse 49e (West Riding) Infanteriedivisie zich bevond (Reichelt; Pepplinkhuizen); hetzij op 6 mei in de aula van de landbouwhogeschool te Wageningen (De Jong) waar vervolgens verder werd overlegd.
Dat in het artikel de Stichting Nationaal Erfgoed Hotel De Wereld wordt opgevoerd als bron is helemaal een gotspe. Die stichting heeft belang bij het instandhouden van wat de Volkskrant in 2005 terecht betitelde als "de mythe van Wageningen"; het malle idee dat in Hotel De Wereld op 5 mei 1945 in de aanwezigheid van Prins Bernhard de capitulatie zou zijn getekend. Muijz (overleg) 26 nov 2019 21:40 (CET)

De bijeenkomst betrof de 'uitwerking van de capitulatie'. Dat staat ook zo in het artikel beschreven en 'capitulatieakte' staat tussen aanhalingstekens. Ik zal nagaan of het nog explicieter kan. Je noemt verschillende plekken waar onderhandeld kan zijn. Waardoor kan het zo zijn dat dat 'hetzij in Nude, hetzij in de aula van Wageningen' was en daarover nog steeds onzekerheid is? Hannolans (overleg) 26 dec 2019 11:35 (CET)

Dat kan verschillende oorzaken hebben: de feilbaarheid van het menselijk geheugen, onbegrip, belang hebben bij een bepaalde weergave van het gebeurde.

Zo vergist Reichelt zich waarschijnlijk (geheugen). Toen Blaskowitz en Reichelt op 6 mei onderweg waren naar Wageningen kwamen ze langs Nude, waar de weg volstond met militaire vrachtwagens die voedsel naar West-Nederland moesten brengen. Er zal even zijn gestopt om te overleggen over die transporten en/of voor het overhandigen van informatie. Mogelijk heeft Blaskowitz toen een document getekend om aan te geven dat hij had voldaan aan de informatieplicht die hem de vorige dag in Wageningen was opgelegd. Maar capitulatieonderhandelingen waren dit niet.

Onderaan de Orders to German commanders on surrender staat In the field 5 May 1945. Ook dat zegt strikt genomen echter niet alles; het document kan best geantedateerd zijn. (Wat wel duidelijk wordt is dat het hier niet gaat om een capitulatieovereenkomst waarover kon worden onderhandeld. Het zijn gewoon opdrachten van het 1e Canadese Leger aan degene die het document ondertekende; in dit geval generaal Blaskowitz van het Duitse 25e Leger.) Voor dat antedateren hebben we een bron. In een officieel Canadees verslag uit 1958 wordt opgemerkt dat volgens een intelligence-samenvatting van 19 mei 1945 het Instrument to surrender moest worden overgetypt, en dat het daarom de volgende dag pas is getekend. (Wellicht komt hier het romantische verhaal vandaan dat op 5 mei in heel Wageningen geen typemachine was te vinden en dat het document daarom pas later is getypt en op 6 mei is getekend. Maar zo slecht van schrijfmachines voorzien was het 1e Canadese Leger waarschijnlijk niet dat het zich moest verlaten op wat men onderweg toevallig in een kapotgeschoten stad tegenkwam.) Mogelijk is echter die intelligence-samenvatting abuis. In de Orders to German commanders on surrender is een paragraaf doorgehaald, wat er op lijkt te wijzen dat het document al gereed was toen het werd getekend. Voor De Jong was het ook een standaarddocument, en terecht, al noemt hij het foutief Articles of Surrender. Het was al maanden eerder opgesteld en Foulkes had er sindsdien een aantal exemplaren van bij zich. Zou het speciaal voor de gelegenheid zijn overgetypt - maar waarom? - dan was die doorgehaalde paragraaf toch wel weggelaten, zou men zeggen.

Gelukkig leefde in 2005 nog een getuige. De Canadese kapitein Georg Molnar tolkte op 5 mei 1945 tussen de Canadezen en de Duitsers. In 2005 verklaarde hij dat het document - vreemd genoeg noemde hij het een wapenstilstand ("armistice") - op 5 mei is getekend, in Hotel De Wereld. Maar dat was toen inmiddels 60 jaar geleden, Molnar was inmiddels 82, en het menselijke geheugen... Bovendien kan het best zijn dat hij in 2005 Hotel De Wereld een plezier heeft willen doen. Molnar meende in 2005 ook dat Prins Bernhard bij de eerste bespreking op 5 mei (die tussen Foulkes en Reichelt) was betrokken. Dat kan eigenlijk niet juist zijn; de bespreking gold het uitwerken van de capitulatie die op 4 mei op de Lüneberger Heide was getekend, en noch Bernhard, noch de door hem geleidde NBS, was partij bij die capitulatie. (Bespreking is misschien ook een groot woord; Blaskowitz wilde aanvankelijk niet naar Wageningen komen en stuurde daarom Reichelt, zijn chef-staf. Foulkes nam daar geen genoegen mee zodat Blaskowitz alsnog werd opgetrommeld.) Op een foto van die eerste bijeenkomst zit Bernhard ook niet aan tafel, maar op een stoel die hij bij een punt van de tafel heeft getrokken; hij was toeschouwer. Echt in beeld kwam de NBS pas bij een bespreking in Laren, 's ochtends op 6 mei. Kolonel Koot haalde daar allerlei punten voor de NBS binnen die echter 's middags werden afgewezen door Foulkes omdat die niets van ongeregelde formaties moest hebben.)

Loe de Jong was een groot geschiedschrijver, maar zijn kennis van militaire zaken was gebrekkig. Vast staat dat de Canadezen en de Duitsers elkaar op 6 mei 's middags hebben gesproken in de Landbouwhogeschool te Wageningen en dat prins Bernhard daar aanwezig was. Maar tekende Blaskowitz daar nu de capitulatieovereenkomst zoals De Jong dacht? Of tekende Blaskowitz alleen maar een ontvangstbevestiging van de opdrachten die hij de vorige dag had ontvangen, zoals in een officieel Canadees verslag uit 1958 wordt vermeld? Maar was die ontvangstbevestiging dan iets anders dan de Orders to German commanders on surrender die De Jong voor een capitulatieovereenkomst hield? Voor De Jong blijkbaar niet; hij situeert de ondertekening van de capitulatie derhalve in de Landbouwhogeschool, op 6 mei.

Muijz (overleg) 6 jun 2021 11:35 (CEST)