Portaal:Shakespeare/Uitgelicht
Uitgelicht week 1 The Swan was een van de theatergebouwen die in de bloeitijd van het vroege Engelse theater, de periode van Elizabeth I, met schrijvers als William Shakespeare, Christopher Marlowe en Ben Jonson, werd gebouwd in de Londense wijk Bankside in Southwark, op de zuidelijke over van de Theems. The Swan werd gebouwd in 1595-1596 door de theaterondernemer Francis Langley en was het vierde theatergebouw in deze wijk, na The Theatre (1576) en The Curtain (1577) van James Burbage en The Rose (1587) van Philip Henslowe. Francis Langley kocht een landgoed met de naam Paris Garden in 1589. The Swan wordt voor het eerst vermeld in 1594, toen de burgemeester van Londen bezwaar maakte tegen de bouw van nog een theater. Het nieuwe theater was indrukwekkend van uiterlijk en zo groot dat het wel 3000 toeschouwers kon herbergen. De Nederlandse reiziger Johannes De Witt, die Londen rond 1596 bezocht, gaf in zijn 'Observationes Londiniensis' een beschrijving van het gebouw en voegde er een tekening aan toe. Hij beschreef het theater als een van de mooiste en grootste van Londen. De originele tekening is verloren gegaan, maar er is een kopie van de schets van Arendt van Buchell behouden gebleven. Het is de enige bewaard gebleven tekening van de elizabethaanse speelhuizen en vormt daarmee een belangrijke bron van kennis over het uiterlijk van de toenmalige Londense theaters. |
Uitgelicht week 2 Pericles, Prince of Tyre is een toneelstuk dat althans gedeeltelijk door Shakespeare zou zijn geschreven. In de First Folio kwam deze komedie niet voor, maar tegenwoordig wordt het toch in zijn verzameld werk opgenomen, ook al is het auteurschap niet onbetwist. Moderne uitgevers zijn het er gewoonlijk over eens dat Shakespeare het deel schreef volgend op scène 9, waarin het verhaal van Pericles en Marina wordt verteld. De eerste twee bedrijven over de reizen van Pericles zouden door een minder getalenteerde medewerker of revisor zijn geschreven, mogelijk door een zekere George Wilkins. Shakespeare schreef Pericles waarschijnlijk omstreeks 1606-1608, dus vrij laat in zijn carrière, na zijn beroemde tragedies Hamlet, Macbeth, King Lear en Othello. Met Pericles, een verhaal met schipbreuken, doodgewaande familieleden, raadsels en incestueuze verhoudingen lijkt hij echter terug te grijpen op de sfeer van werken uit een jongere periode zoals The Comedy of Errors. |
Uitgelicht week 3 De tragedie van Coriolanus is een tragisch toneelstuk van William Shakespeare dat hij in de periode van 1607-1608 schreef. Het is gebaseerd op het leven van Gnaeus Marcius Coriolanus, een legendarische Romeinse held uit de late 6e eeuw v.Chr. en het begin van de 5e eeuw v.Chr. Shakespeare schreef het na zijn andere tragedies Othello, King Lear, Macbeth, en Antony and Cleopatra. Het verhaal gaat over de historische Romeinse staatsman, militair en held Gaius Marcius Coriolanus. Shakespeare heeft zijn inspiratie voor dit toneelstuk gehaald uit Lives of the Noble Greeks and Romans, een werk van Plutarchus, en de Romeinse geschiedschrijver Titus Livius' Ab Urbe Condita. Publicatie, opvoeringDe eerste publicatie van Coriolanus verscheen in de First Folio in 1623. Net als Shakespeares andere tragedies is er geen bewijs van vroegere optredens dan na de Engelse Restoration. De eerste bekende opvoering van het stuk was de bloedige herbewerking van Nahum Tate, in het Royal Dury Lane Theatre in 1682. Een herbewerking van John Dennis (1719) werd door het publiek fel uitgejouwd en afgevoerd na amper drie dagen, het is David Garrick die in 1754 terugkeerde naar de originele teksten van Shakespeare. |
Uitgelicht week 4 The Winter's Tale is een toneelstuk van William Shakespeare waarvan tegenwoordig aangenomen wordt dat het geschreven is in de periode 1610-1611. Het werd voor het eerst gepubliceerd in de First Folio van 1623. Het stuk gaat over de koning van Sicilië, die zijn zwangere vrouw, Hermione, van overspel verdenkt. Om achter de waarheid te komen laat hij het orakel van Delphi duidelijkheid scheppen. In de tussentijd laat hij Hermione in een kerker opsluiten waar zij van een dochter bevalt. The Winter's Tale werd voor het eerst gepubliceerd in de First Folio van 1623. Hoewel het een komedie werd genoemd toen het de eerste keer werd opgevoerd, neigen sommige moderne uitgevers ernaar om het een romance te noemen. Sommige critici, onder wie W.W. Lawrence (Lawrence, 9-13), beschouwen het als een van Shakespeares "problem plays" omdat de eerste drie bedrijven worden gevuld met intens psychologisch drama, terwijl de laatste twee acts komisch zijn met een happy ending. |
Uitgelicht week 5 The Merchant of Venice (De koopman van Venetië) is een komedie van William Shakespeare, maar is vooral bekend door de tragische scènes. Het stuk gaat over een jonge edelman, Bassanio, die zichzelf met zijn bloedverwant en vriend, Antonio, in de problemen werkt door geld te lenen om de vrouw van zijn dromen voor zich te winnen. The Merchant of Venice werd waarschijnlijk geschreven in 1596 of 1597, dus na stukken als Romeo en Julia en Richard III, maar nog voor Shakespeares grote tragedies uit zijn latere jaren. Het verhaal met de koopman, de arme minnaar, de mooie dame en de schurkachtige jood was toen al terug te vinden in een aantal contemporaine Italiaanse verhalenbundels waaruit Shakespeare heel wat stof ontleende. De Italiaanse setting en de huwelijksperikelen zijn typisch voor Shakespeares vroege komedies, maar personages als Portia, Shakespeares eerste grootse heldin, en de onvergetelijke schurk Shylock tillen dit stuk op naar een hoger niveau. |
Uitgelicht week 6 Measure for Measure ("Maat voor Maat") is een komedie van William Shakespeare, waarvan aangenomen wordt dat zij geschreven is in 1603 of 1604. Het toneelstuk werd voor de eerste keer gepubliceerd in de First Folio van 1623. De eerste opvoering vond aan het hof plaats op 26 december 1604. Oorspronkelijk werd het ingeschreven als komedie, maar sommige moderne onderzoekers bestempelen het als een van Shakespeares probleemstukken (problem plays). Hoewel het stuk net als The Merchant of Venice draait om het thema van rechtvaardigheid en medelijden, houdt het zich immers explicieter bezig met seks en dood en intense emoties. Vanwege die tragiek en de ernstige toon is het eerder als tragikomedie te beschouwen. Het was ook de laatste van Shakespeares komedies.Nadien schreef hij zijn grote tragedies Othello, King Lear, Macbeth, Antony and Cleopatra, Coriolanus en Timon of Athens. Bronnen voor het verhaalTwee werken worden van oudsher beschouwd als de primaire bronnen voor Measure for Measure: een novelle in een verzameling van verhalen getiteld Gli Ecatommiti (1565) van Giovanni Battista Giraldi (bekend als Cinthio), en George Whetstones nooit opgevoerde tweeakter Promos and Cassandra(1578), die was gebaseerd op Cinthio's novelle. Bij Shakespeare is de heldin Isabella niet slechts - zoals bij Whetstone - een deugdzaam jong meisje, zij staat ook op het punt om in het klooster te gaan. Nog een verschil is dat Claudio, haar broer, niet alleen zoals bij Whetstone onterecht van verkrachting wordt beschuldigd, maar dat hij daarenboven ook ceremonieel verloofd is met Juliet. Dit maakt dat de eis van Angelo, de heerser, om Claudio te laten executeren wegens ontucht nog onrechtvaardiger lijkt. |
Uitgelicht week 7 A Midsummer Night's Dream (Een midzomernachtsdroom) is een romantische komedie van William Shakespeare, waarvan de eerste druk verscheen in een quarto-editie in 1600. Het is het enige stuk, naast The Tempest, dat Shakespeare niet baseerde op een ouder toneelstuk of verhaal. Het stuk beschrijft de avonturen van vier jonge geliefden, en een groep amateuracteurs in een bos dat verlicht is door de maan. Het verhaal vertelt de manier waarop de vier geliefden en de acteurs met elkaar omgaan, alsook met de feeën die het bos bewonen. Het stuk is de basis voor vele opera's, films, muziekstukken en andere toneelstukken. DateringHet is niet exact bekend wanneer het is geschreven en voor het eerst vertolkt werd. Francis Meres vermeldt het al in 1598, maar algemeen wordt aangenomen dat dit werk is ontstaan in 1595 of 1596. Sommigen zijn van mening dat het stuk geschreven is in opdracht van een aristocratische familie voor een huwelijk: veel huwelijken vonden plaats in 1596. Ook wordt gedacht dat het stuk zou geschreven kunnen zijn voor de koningin voor het feest van Johannes de Doper. Er bestaat geen concreet bewijsmateriaal om beide gebeurtenissen te linken aan het ontstaan van het theaterstuk. In beide gevallen zou het zijn opgevoerd in The Theatre en wat later in de Globe in Londen. Mogelijke bronnenEr bestaat ook geen bekende bron voor het toneelstuk, hoewel bepaalde fragmenten teruggevoerd kunnen worden tot de klassieke literatuur. Bijvoorbeeld het verhaal van Pyramus en Thisbe, verteld in Ovidius' Metamorphoses, alsook is er de transformatie van Nick Bottoms hoofd dat uit het stuk van Apuleius The Golden Ass komt. Shakespeare moet beide werken hebben bestudeerd. Daarbij komt nog dat Shakespeare ook aan Romeo en Julia werkte, terwijl hij Een midzomernachtsdroom schreef. Het is mogelijk dat hij Pyramus en Thisbe als een komische herschrijving gebruikte voor het tragische stuk. Hypolytha en haar echtgenoot Theseus komen ook voor in The Knight's Tale van Geoffrey Chaucers Canterbury Tales.
|
Uitgelicht week 8 All's Well That Ends Well (Eind goed, al goed) is een komedie van William Shakespeare. Het stuk is moeilijk te dateren, maar er wordt aangenomen dat het ontstond tussen 1602 en 1605. Als het tot zijn vroege werk behoort, is het mogelijk het verloren gegane (of gewaande) stuk Love's Labour's Wonne, maar bewijs daarvoor ontbreekt. Het stuk werd voor het eerst gepubliceerd in de First Folio van 1623. Gezien de karaktertekening van de hoofdpersonen, die geen van beiden veel sympathie weten te wekken, wordt door sommige critici de indeling onder Shakespeares komedies als niet geheel correct beschouwd en gerangschikt als een van zijn 'probleemstukken'. Ook Measure for Measure en Troilus and Cressida worden hier wel toe gerekend. Het stuk is gebaseerd op een verhaal uit de Decamerone van Boccaccio. Mogelijk heeft Shakespeare een Engelse vertaling hiervan gelezen in Palace of Pleasure van de Engelse schrijver William Painter. |
Uitgelicht week 9 As You Like It is een komedie van William Shakespeare, geschreven in 1599 of 1600. Het stuk werd voor het eerst gepubliceerd in de First Folio-uitgave van 1623. HerdersdichtAs You Like It werd waarschijnlijk in de periode 1598–1600 geschreven, gedurende de laatste jaren van het bewind van koningin Elizabeth I van Engeland. Het stuk behoort tot het literaire genre gekend als pastorale (herdersdicht) dat zijn wortels heeft in de literatuur van het Oude Griekenland. De Romein Virgilius schreef ook pastorales en ook in de tijd van Shakespeare kende het veel succes. Een pastorale of herdersdicht verhaalt gewoonlijk over een vlucht van de stad naar het platteland, waar de personages zich vermommen als schaapherders. Ze converseren dan met de anderen over onderwerpen als de voordelen van het leven in de natuur versus het leven aan het hof, of over de relatie tussen kunst en natuur. Traditioneel wordt pastorale literatuur dan ook aangewend als vehikel tot maatschappelijke kritiek. Volgens de conventie van het herdersdicht draait ook As You Like It om romantische liefde, banale rivaliteiten, jong versus oud, rede tegenover passie in een speels universum waarin duizenden keuzes mogelijk zijn. |
Uitgelicht week 10 The Merry Wives of Windsor (Nederlandse titel: De vrolijke vrouwtjes van Windsor) is een komedie van William Shakespeare, voor het eerst gepubliceerd in 1602, maar vermoedelijk vóór 1597 geschreven. Het stuk bevat vijf bedrijven en verhaalt over het dorp Windsor, in de schaduw van het hof. De componist Otto Nicolai en de librettist Salomon Hermann verwerkten het toneelstuk tot een opera: Die lustigen Weiber von Windsor. BronnenMogelijk werden sommige elementen uit The Merry Wives of Windsor ontleend aan Il Pericone, een verhalenbundel van Ser Giovanni Fiorentino. Een van deze verhalen werd opgenomen in William Painters The Palace of Pleasure uit 1566, waardoor het aannemelijk is dat Shakespeare het kende. TekstVan de tekst bestaan twee verschillende versies, een in de First Quarto (1602) en een andere in de First Folio (1623). De Folio is gedrukt op basis van een manuscript dat mogelijk was gebaseerd op een playhouse promptbook, een boek met aanwijzingen voor de acteurs. De Quarto is waarschijnlijk een reconstructie uit het geheugen door acteurs die gedeelten van het stuk gespeeld hadden tijdens de eerste optredens. De Quartoversie is maar de helft van die van de Folio. Het gaat dus waarschijnlijk om een slecht herinnerd verslag of een afgeslankte versie. Moderne versies zijn gebaseerd op de Folio-uitgave, hoewel de toneelaanwijzingen van de Quarto voor bepaalde passages werden geïntegreerd in de moderne edities. SamenvattingIn The Merry Wives of Windsor maken we kennis met de burgers van Windsor, die in de schaduw leven van het hof. We zien meneer en mevrouw Ford, meneer en mevrouw Page, met hun kinderen Anna en William, de Duitse dominee Evans, de Franse dokter Caius en rechter Shallow met zijn volgzame neef Slender. |
Uitgelicht week 11 Twelfth Night, voluit Twelfth Night, or What You Will, is een romantische komedie van William Shakespeare, volgens onderzoek geschreven tussen 1599 en eind 1601. De première vond plaats in de grote zaal van de Middle Temple te Londen, op 2 februari tijdens Maria Lichtmis, een feest om het einde van het kerstmisseizoen te vieren. De plot bevat elementen uit het kortverhaal "Over Apollonius en Silla" van Barnabe Rich, die zich gebaseerd had op een verhaal van Matteo Bandello. Datering en eerste opvoeringDe eerste vermelding van het stuk vindt men in een dagboek van advocaat John Manningham over een stuk, "vergelijkbaar met The Comedy of Errors", dat opgevoerd werd tijdens de Maria Lichtmisviering van 2 februari 1602 in de Middle Temple. Mede op stilistische gronden lijkt het echter aannemelijk dat de eerste opvoering reeds in 1600 of 1601 plaatsvond. Het stuk werd niet gepubliceerd tot het in de First Folio van 1623 werd opgenomen. Volgens Leslie Hotsons boek The First Night of "The Twelfth Night" zou Shakespeare het stuk in opdracht van het hof hebben geschreven ter ere van een bezoek van Don Virginio Orsino, Hertog van Bracciano. De opvoering ervan zou hebben plaatsgevonden op 6 januari 1601, de 'Twaalfde nacht na kerstmis)'). Deze theorie lijkt echter weinig waarschijnlijk, want de betreffende hertog arriveerde pas in Londen op 26 december 1600, waardoor de Lord Chamberlain's Men de komedie in slechts 10 dagen zouden moeten hebben inoefenen. In Twelfth Night staan er zelfs helemaal geen verwijzingen naar de Feast of Epiphany (Driekoningen), dat als 12e dag een hoogtepunt betekende van de viering van de kerstmisperiode. |
Uitgelicht week 12 Dit wordt bereikt door de situatie, de acties, de relaties tussen personages en de taal te overdrijven. Hierdoor ontstaan lachwekkende situaties. Er zijn verschillende indelingen voor komedies mogelijk:
|
Uitgelicht week 13 Cymbeline is een toneelstuk van William Shakespeare; het behoort tot zijn late romances, en is vermoedelijk geschreven in 1609 of 1610. Het is opgenomen in de First Folio-uitgave van 1623. Datering en eerste opvoeringenShakespeare schreef het stuk na Pericles, waarna waarschijnlijk kort daarop The Winter's Tale volgde. Dat het als 'tragedie' als laatste stuk werd opgenomen in de First Folio-uitgave van 1623 ligt gewoon aan het feit dat de 'Folio' geen categorie 'Romances' heeft. Mogelijk ging men er ook van uit dat een stuk dat de titel van een Britse koning droeg ondanks het duidelijke happy end beter als een tragedie kon worden voorgesteld. De twee andere romances, 'The Tempest' en 'The Winter's Tale', werden opgenomen bij de komedies. De eerste vermelding van het stuk vindt men bij astroloog en occultist Dr. Simon Forman die niet lang voor zijn dood in september 1611 een voorstelling had gezien. Uit Formans dagboek kon worden afgeleid dat dit in de periode tussen 20 en 30 april moet zijn geweest. In die tijd had Shakespeares gezelschap samen met andere aandeelhouders Blackfriars Theatre verworven waar vanaf 1609 net als in Globe Theatre de volgende jaren publiekstrekkers als Cymbeline, The Winter's Tale en The Tempest werden opgevoerd. De tweede vroegste referentie naar het stuk staat in het boek van de Master of the Revels, de ceremoniemeester aan het koninklijk hof, in verband met de festiviteiten van 1 januari 1634. Hij noteerde daarin dat het toneelstuk Cymbeline op die datum werd opgevoerd door de King's Men en dat het de koning bijzonder beviel. |
Uitgelicht week 14 The Tempest (De storm) werd lange tijd traditioneel gezien als William Shakespeares laatste toneelstuk, maar volgens modern onderzoek zouden Henry VIII, Cardenio en The Two Noble Kinsmen nog van latere datum zijn. Waarschijnlijk was het wel het laatste stuk dat hij alleen schreef. The Tempest is een van Shakespeares 'late romances'. Het werd voor de eerste keer opgevoerd in 1611 en gepubliceerd in de First Folio van 1623. Daarin kreeg het als openingsstuk een ereplaats, wellicht doordat het de recentste komedie was en omdat het bij trouwfeesten zo populair was sinds het ter gelegenheid van prinses Elizabeths huwelijk in 1612 was opgevoerd. PlotThe Tempest onderscheidt zich van andere toneelstukken van Shakespeare doordat hij de neoklassieke stijl navolgt en dus deze keer de eenheid van tijd, plaats en actie respecteert. Shakespeares andere stukken spelen zich vaak af op verschillende locaties en de actie bestrijkt soms jaren. In The Tempest komt de vertelde tijd overeen met de echte tijd zoals het publiek die ervaart. Het hele stuk door heeft Prospero de touwtjes in handen. Hij gedraagt zich als een machtige regisseur die alle gebeurtenissen en alles wat de personages overkomt tot in details regelt. Hij is ook op de hoogte van alle complotten en intriges die de drenkelingen onder elkaar en tegen hem smeden doordat de onzichtbare geest Ariel voor hem spioneert. Op die manier zijn de andere personages, zonder dat ze zich ervan bewust zijn, slechts machteloze marionetten in het spel dat Prospero bedacht heeft. Nadat zijn broer Antonio hem als rechtmatige hertog van Milaan heeft afgezet, spendeert Prospero al zijn tijd op het eiland om zijn magische kunsten te vervolmaken. Na twaalf jaar studie is hij klaar om zijn vijanden te verslaan en wanneer het lot hun schip tot nabij de kust van het eiland brengt, ontketent Prospero met zijn magie een storm, en daaraan ontleent het stuk ook zijn naam..
|
Uitgelicht week 15Andrew Wise (fl. 1589 - 1603), of Wyse of Wythes, was een Londens uitgever uit het Elizabethaanse tijdperk, die eerste edities van vijf toneelstukken van Shakespeare uitgaf. Geen enkele andere boekverkoper in Londen investeerde zo volhardend in Shakespeare als Wise, althans terwijl Shakespeare nog leefde. Andrew Wise was de zoon van een landbouwer uit Yorkshire. In 1581 begon hij als "Wythes" een achtjarige leertijd bij Henry Smith en Thomas Bradshaw en op 26 mei 1589 werd hij een 'freeman' (een volwaardig lid) van de Stationers Company. Vanaf ongeveer 1593 tot 1603 runde hij zijn eigen bedrijf in Londen. Zijn winkel was aan het teken van de Engel in St. Paul's Churchyard. Wise publiceerde edities van vijf stukken van Shakespeare:
|
Uitgelicht week 16 The First Part of King Henry the Sixth of Henry VI, Part 1 is een historiestuk van William Shakespeare, waarschijnlijk geschreven in de periode 1588–1590. Het is het eerste deel van een cyclus van vier koningsdrama's waar vaak aan wordt gerefereerd als 'The First Tetralogy.' met King Henry VI part 1,2,3 en King Richard III. Shakespeares bronnenShakespeares primaire bron voor Henry VI, Part 1 was, net zoals voor de meeste van zijn historische kronieken, Raphael Holinsheds Chronicles. Edward Halls The Union of the Two Illustrious Families of Lancaster and York lijkt hij ook te hebben geraadpleegd en wetenschappers veronderstellen dat hij ook vertrouwd was met Samuel Daniels gedicht over de burgeroorlogen. Het stuk viel destijds in goede aarde. Na de overwinning op de Spaanse Armada in 1588 speelde historische stukken als dit handig in op de patriottische gevoelens van de toeschouwers. Het kende dan ook veel succes. |
Uitgelicht week 17 Het oorspronkelijke Globe Theatre was een Londens theater uit de tijd van koningin Elizabeth I. Het werd rond 1598 in Bankside gebouwd met het hout van het eerste vaste theater uit de Elizabethaanse tijd, The Theatre. The Globe was een van de vier grote theaters in de omgeving. De andere waren de Swan, de Rose en de Hope. Verschillende stukken van William Shakespeare werden hier voor het eerst opgevoerd door het gezelschap Lord Chamberlain's Men, dat in 1603, bij de troonsbestijging van Jacobus I, hernoemd werd naar King's Men. De hoofdrollen werden in veel gevallen vervuld door de destijds befaamde acteur Richard Burbage. In 1600 bouwde de theaterondernemer Philip Henslowe, samen met zijn schoonzoon en partner Edward Alleyn, uit concurrentieoverwegingen op de noordelijke oever van de Theems The Fortune, dat in ontwerp grotendeels was gebaseerd op The Globe. Het theater brandde tot de grond toe af op 29 juni 1613, waarschijnlijk door een kanonschot tijdens een opvoering van 'Henry VIII', dat het rieten dak deed vlamvatten. Het theater werd meteen herbouwd, deze keer met een pannendak. Het theater werd, net als alle andere, in 1642 gesloten door de Puriteinen. In 1644 werd het gesloopt om plaats te maken voor woonhuizen.
|
Uitgelicht week 18 The Life and Death of King John is een historisch stuk van William Shakespeare dat zich afspeelt ten tijde van het koningschap van koning John (Jan zonder Land) (1199–1216), zoon van Hendrik II van Engeland en Eleonora van Aquitanië en vader van Hendrik III van Engeland. Het stuk is waarschijnlijk geschreven omstreeks 1595 maar werd pas gepubliceerd in de First Folio van 1623. Shakespeares BronnenShakespeares stuk is nauw verwant aan een eerder historiestuk, The Troublesome Reign of King John uit ca. 1589 en gedrukt in 1591. De consensus onder wetenschappers is dat het vroegste stuk zowel model als bron is geweest voor Shakespeare. Sommige onderzoekers, waaronder Peter Alexander en E. A. J. Honigmann vragen zich echter af of The Troublesome Reign niet Shakespeares eigen stuk is geweest dat hij dan nadien midden jaren 1590 heeft herwerkt. In dat geval zou het eerste stuk mogelijk een 'bad quarto' geweest zijn, een door acteurs op geheugen samengestelde reconstructie. |
Uitgelicht week 19The King's Men was een Engels theatergezelschap ten tijde van Jacobus I en Karel I. Het was de voortzetting van de succesvolle toneelgroep die eerder bekend stond onder de naam Lord Chamberlain's Men, het gezelschap van huisschrijver William Shakespeare en steracteur Richard Burbage. Met de troonsbestijging van Jacobus I in 1603 kwam het gezelschap onder het beschermheerschap van de nieuwe koning en werd de naamsverandering een feit. Ook onder Jacobus' opvolger Karel I bleef het patronaat van de koning gehandhaafd. Tussen 1603 en 1642, het jaar waarin alle theaters op last van het parlement werden gesloten, traden de King's Men vele malen op aan het hof. Deze voorstellingen vonden gewoonlijk plaats in de wintermaanden, met de kerstperiode als hoogtijdagen. De stukken die werden opgevoerd waren vooral die van Shakespeare, maar ook werk van Ben Jonson en later Thomas Heywood, Philip Massinger en het succesvolle schrijversduo Francis Beaumont en John Fletcher stonden op het repertoire. De vele optredens, niet alleen aan het hof maar ook in de Londense theaters en in de provincie, zorgden voor een hoge werkdruk en leidden ertoe dat het gezelschap dat, zoals vele groepen destijds, een beperkt aantal vaste medewerkers telde (in de koninklijke akte bij de oprichting op 19 mei 1603 worden slechts negen acteurs met name genoemd) op zoek moest naar versterking. |
Uitgelicht week 20 The Tragedy of Richard the Second (of Richard II) is een door William Shakespeare in 1596-1597 geschreven historisch toneelstuk dat in een quarto editie voor het eerst werd gepubliceerd in 1597. Het werd ook opgenomen in de First Folio van 1623. Richard II is het eerste deel van een tetralogie waar ook - met de opvolgers van deze koning in de hoofdrol - Henry IV, part 1, Henry IV, part 2, en Henry V deel van uitmaken. Het stuk is gebaseerd op het leven van Richard II die koning van Engeland was van 1377 tot 1399. Hoewel het in de First Folio een 'history play' wordt genoemd, was de titel in de voorafgaande quarto editie 'The tragedie of King Richard the second.' |
Uitgelicht week 21Een tragedie (Oudgrieks: τραγῳδία, tragōidia, "bokkenzang"), ook treurspel genoemd, is een toneelstuk met een intrige die een ernstige handeling betreft. Vaak leidt dit tot een noodlottige afloop, maar naast de exitus infelix onderscheidt men ook tragedies met een exitus felix, een gelukkige afloop. De intrige van een tragedie werkt naar een punt waar de held tot inzicht komt in zijn falen (de agnitio), waarna een plotselinge en hevige ommekeer van zijn situatie volgt (de peripetie). Het doel van de tragedie is hierdoor een reinigende invloed uit te oefenen op de geest van de toeschouwers, de zogenaamde catharsis. Griekse tragedieDe Attische tragedie van de Oud-Grieken ligt aan de oorsprong van dit genre, met als hoofdvertegenwoordigers Aischylos, Sophocles en Euripides. Sinds Aristoteles wordt het als genre tegenover de komedie geplaatst. Terwijl de komedie bij Aristoteles inferieure mensen uitbeeldt, draait de tragedie om wat superieure mensen overkomt en hoe ze daar mee omgaan. Er worden personages van hoge afkomst ten tonele gevoerd die getroffen worden door het lot in de vorm van een dramatische wending in hun leven. Zo gaat in toneelstukken als Antigone en Koning Oedipus de hoofdpersoon de onvermijdelijke ondergang of dood tegemoet, hetzij door menselijk falen of door ingrijpen van de goden. Meestal eindigt een tragedie met de dood van een of meerdere personages. Aristoteles zag het in zijn Poetica als de taak van de tragedie om "angst en medelijden" op te wekken tot bij het publiek, tot een louterend effect, de catharsis, werd bereikt. |
Uitgelicht week 22 The Passionate Pilgrim is een bloemlezing van gedichten, gepubliceerd in 1599, waarvan de titelpagina vermeldt dat ze geschreven werden 'By W. Shakespeare.' The Passionate Pilgrim werd gepubliceerd door William Jaggard, de latere uitgever van Shakespeares First Folio. De eerste editie overleeft slechts fragmentarisch in een enkel exemplaar waarvan de datum niet kan worden vastgesteld vermits de titelpagina ontbreekt. Als jaar van publicatie wordt meestal 1599 genoemd. De titelpagina van de tweede editie stelt dat de rechten van verkoop van het boek toegekend zijn aan een zekere William Leake. Deze had de rechten verkregen voor Shakespeares 'Venus and Adonis' in 1596 en publiceerde in de periode 1599-1602 vijf octavo edities van dat gedicht. Jaggard gaf ook een uitgebreide editie uit van The Passionate Pilgrim in 1612, met nog negen bijkomende gedichten. Deze laatste gedichten waren echter van de hand van Thomas Heywood en kwamen uit diens 'Troia Britannica', die Jaggard in 1609 had gepubliceerd. Heywood protesteerde tegen deze vorm van piraterij in zijn 'Apology for Actors' (1612), waarin hij schreef dat Shakespeare geschokt was door het oneigenlijke gebruik dat Jaggard van zijn naam had gemaakt. Datzelfde jaar trok Jaggard de toeschrijving aan Shakespeare terug in. |
Uitgelicht week 23Shakespeares Helena is een personage van William Shakespeares A Midsummer Night's Dream. Ze wordt gewoonlijk uitgebeeld als een grote, slanke dame. Haar beste vriendin Hermia noemt haar een geschilderde meiboom tijdens een ruzie. Helena is afkomstig uit een rijke familie en qua status behoort ze tot een hogere trede op de sociaal hiërarchische ladder. Demetrius en Helena waren voordien een liefdespaar. Maar voor het stuk begint, is Demetrius verliefd geworden op Hermia, waardoor hij Helena verlaat. Al gauw wordt Demetrius een obsessie voor haar. |
Uitgelicht week 24 Antony and Cleopatra is een historische tragedie van William Shakespeare, oorspronkelijk afgedrukt in de First Folio-editie van 1623. De meeste onderzoekers geloven dat het geschreven is in 1606 of 1607. Deze Romeinse tragedie speelt zich op veel verschillende locaties, van het exotisch decadente Alexandrië tot het ascetisch strenge Rome. Het stuk volgt de relatie tussen Cleopatra en Marcus Antonius, vanaf de Romeins-Perzische oorlogen tot aan de zelfmoord van Cleopatra. De grote tegenspeler is Octavius Caesar, die later als Augustus de eerste keizer van Rome zal worden. Hij is in de tijd dat het stuk zich afspeelt nog een "drieman" uit het triumviraat waar ook Marcus Antonius' deel van uitmaakt. De rol van Cleopatra wordt gezien als een van de meest complexe vrouwelijke rollen in het werk van Shakespeare. Ze is ijdel en gedraagt zich bijzonder theatraal, waardoor het publiek soms niet anders kan dan met haar te lachen, maar ze is een ware tragische heldin. Shakespeares bronnenDe voornaamste bron van het stuk was Sir Thomas Norths Parallel Lives (parallelle levens) uit 1579, een Engelse versie van Plutarchus' Bioi parallēloi, waarin ook een biografie van Marcus Antonius was opgenomen. Historische feiten zijn soms veranderd: in de versie van Plutarchus, waar Marcus Antonius definitief verslagen wordt, leefde Octavia nog een hele tijd gelukkig met Marcus Antonius en schonk hem zelfs kinderen.
|
Uitgelicht week 25 Oberon of ook Auberon, Koning der Schaduwen en Feeën, is het meest bekend als de elfenkoning uit Shakespeares toneelstuk A Midsummer Night's Dream, geschreven rond 1595. Toch werd het personage van Oberon al in de 13e eeuw beschreven in het Franse middeleeuwse gedicht Les Prouesses et du faitz nobele HUON de Bordeaux van Huon de Bordeaux en kwam veelvuldig voor in oude verhalen. Bij Shakespeare zijn Oberon en Titania van elkaar vervreemd omdat Titania weigert haar knecht aan Oberon af te staan om Oberons schildknaap te zijn. Puck bezorgt Oberon een drankje, gemaakt van het sap van een bloem. Oberon zorgt ervoor dat het sap opgenomen wordt door Titania, zodat Titania afgeleid wordt, en hij haar kan dwingen de knaap af te geven. |
Uitgelicht week 26 First Folio is de naam die moderne geleerden hebben gegeven aan de eerste gepubliceerde collectie van William Shakespeares toneelstukken. De eigenlijke titel is Mr. William Shakespeares Comedies, Histories & Tragedies. De collectie is gedrukt in boekformaat, en bevat 36 toneelstukken. Ze werd gemaakt door John Heminges en Henry Condell (beiden collega's van Shakespeare) in 1623, ongeveer zeven jaar na zijn dood. Achttien van Shakespeares werken zijn gepubliceerd in quarto-formaat, na 1623. Enkel het First Folio is een betrouwbare bron voor de tekst van zowat twintig toneelstukken, en een waardevolle brontekst, zelfs voor de werken die eerder waren gepubliceerd. De First Folio omvat al de toneelstukken die geaccepteerd zijn als Shakespeare-werken, met uitzondering van Pericles, Prince of Tyre en The Two Noble Kinsmen. Het bevat geen gedichten. |
Uitgelicht week 27.jpg) De versregel "To be, or not to be (that is the question)" komt uit William Shakespeares Hamlet (Act III, Scene I), geschreven omstreeks 1600. Het is een van de meest aangehaalde citaten uit de hele wereldliteratuur en ook het bekendste fragment uit de monoloog van Hamlet. SamenvattingGeparafraseerd betekent het gedicht ongeveer het volgende: "De vraag is: is het beter om te leven dan wel dood te zijn? Is het nobeler om geduldig alle onheil te ondergaan die het lot je toewerpt of valt het te verkiezen om de strijd tegen alle zorgen te beëindigen door gewoon jezelf te doden?" De monoloog heeft de aard van een aporie, want hij eindigt niet met een conclusie en de protagonist blijft met zijn twijfel zitten over de actie die hij moet ondernemen.
|
Uitgelicht week 28 Een sonnet (< Italiaans sonetto of Provençaals sonet 'liedje') of klinkdicht is een veertienregelig metrisch gedicht. Het is door de eeuwen heen waarschijnlijk de populairste dichtvorm in de westerse letterkunde. Oorspronkelijk was het woord sonnet slechts de algemene aanduiding voor 'een kort gedichtje'. Veel gedichten die men in de zestiende eeuw nog sonnetten noemde, vallen voor ons niet meer in die categorie. Tegenwoordig verstaan we onder een sonnet alleen gedichten die bestaan uit precies veertien versregels en voldoen aan bepaalde specifieke vormeisen wat betreft strofe-indeling, rijm en metrum. In het oorspronkelijke Italiaanse sonnet (ook wel Petrarca-sonnet genoemd) zijn de veertien regels verdeeld over vier strofen. De eerste twee strofen bestaan uit vier regels, de kwatrijnen. Samen heten deze strofen het octaaf. De laatste twee strofen hebben elk drie regels, de terzinen. Deze strofen heten samen het sextet. Na het octaaf ligt een inhoudelijke wending, ook wel chute of volta genaamd. De gedeelten voor en na de chute vormen een eenheid van vorm en inhoud. Het octaaf beschrijft bijvoorbeeld een landschap en het sextet geeft een overpeinzing bij dit landschap, of in het octaaf wordt een droom beschreven en in het sextet de confrontatie met de werkelijkheid. De chute behoeft niet noodzakelijkerwijs precies tussen octaaf en sextet te liggen, maar ligt soms een regel eerder of later, of zelfs middenin de achtste of negende regel. |
Uitgelicht week 29 Shylock is de hoofdpersoon in het tragi-komische toneelstuk The Merchant of Venice van William Shakespeare uit circa 1597. De titelfiguur, de koopman van Venetië, is Antonio, maar het stuk draait om de pond vlees die Shylock van hem eist—Antonio's vlees. De beide heren hebben een contract gesloten in verband een geldlening. Shylock is een Jood, voor wie geldhandel in het 16e eeuwse Venetië een van de weinige mogelijkheden van bestaan biedt. Na het verstrijken van de afgesproken termijn kan Antonio niet aan zijn verplichtingen voldoen en Shylock eist zijn deel. Er volgt een rechtszaak, waarin Shylock wordt veroordeeld tot de allergrootste vernedering van gedwongen bekering tot het Christendom. |
Uitgelicht week 30.jpg) Hamlet, Prins van Denemarken, doorgaans afgekort tot Hamlet, is een toneelstuk, geschreven door William Shakespeare tussen 1600 en 1602. De tragedie is onder meer bekend vanwege de monoloog (soliloquie) To be, or not to be, die wordt uitgesproken door Hamlet, de protagonist van het stuk. Hamlet behoort tot het genre van de revenge tragedy (wraaktragedie) die in Engeland door Thomas Kyd werd geïntroduceerd met zijn bloederig toneelstuk "The Spanish Tragedy". Ook in Hamlet speelt het wraakmotief een grote rol. De vader van de protagonist (hoofdrol), de koning van Denemarken, wordt vermoord door zijn broer Claudius. Deze eist daarna de troon op en wordt zelf koning. Bovendien trouwt hij met de weduwe van zijn eigen broer waardoor hij de stiefvader van Hamlet wordt. Datering en bronnenHet stuk werd in 1589 voorafgegaan door een andere, nu verloren gegane tragedie over Hamlet, meestal aangeduid als de Ur-Hamlet, waarvan verondersteld wordt dat Thomas Kyd de auteur zou zijn. De eerste opvoering van Shakespeares Hamlet vond waarschijnlijk plaats in juli 1602. De eerste druk verscheen in 1603 en later in een uitgebreide versie in 1604. Het was in de 16e en 17e eeuw heel gewoon voor een schrijver om zijn ideeën uit eerdere literaire bronnen te halen, iets wat wij nu zouden beschouwen als schending van auteursrecht. Shakespeare inspireerde zich voor zijn Hamlet mogelijk op een verhaal uit een vroegere bron, vermoedelijk op een 12e eeuws in het Latijn geschreven geschiedenis van Denemarken die vermeld wordt in het werk van Saxo Grammaticus. Een andere sterke kandidaat is "Histoires Tragiques" een prozawerk van de Franse schrijver François de Belleforest die in de traditie van Giovanni Boccaccio korte verhalen schreef, waarvan er dus waarschijnlijk een door Shakespeare werd geadapteerd voor "Hamlet". |
Uitgelicht week 31 Much Ado About Nothing is een romantische komedie van William Shakespeare die zich afspeelt in het Siciliaanse Messina. Het verhaal gaat over een verliefd paar, Claudio en Hero, dat over een week zal trouwen. In afwachting van hun trouwdag spannen ze samen met Don Pedro, de prins van Aragón, om hun vrienden, Beatrice en Benedick, zover te krijgen dat ze hun liefde voor elkaar bekennen. De buitenechtelijk broer van de prins, Don John, jaloers op zowel Don Pedro's macht als op zijn genegenheid voor Claudio, is van plan de toekomstige bruiloft te saboteren. Datering en tekstIn de oudste gedrukte tekst staat dat Much Ado About Nothing vóór 1600 'verscheidene keren in het openbaar opgevoerd was' en het is dan ook waarschijnlijk dat het stuk zijn debuut maakte in de herfst of winter van 1598-1599. De vroegste gedocumenteerde opvoeringen zijn er echter twee die in de winter van 1612-13 aan het hof werden gegeven tijdens de festiviteiten, die voorafgingen aan het huwelijk van prinses Elizabeth met Frederik V van de Palts (14 februari 1613).In 1600 werd het stuk gepubliceerd in quarto door de uitgevers Andrew Wise en William Aspley. Dit was de enige uitgave vóór de First Folio in 1623. |
Uitgelicht week 32 Macbeth is de kortste tragedie van de Engelse toneelschrijver en dichter William Shakespeare. Het tussen 1603 en 1607 geschreven werk is deels gebaseerd op de waargebeurde geschiedenis van de Schotse koning Macbeth van Schotland (1005 - 1057), die op de troon kwam door in 1040 bij Elgin in Schotland koning Duncan I van Schotland te doden. Macbeth werd geschreven tijdens het koningschap van Jacobus I van Engeland die als Jacobus VI al koning van Schotland was voor hij de Engelse troon besteeg. Door zich op de Schot Macbeth te richten bracht Shakespeare op deze manier hommage aan de Schotse afkomst van Jacobus I. Ook de figuur van Banquo in het toneelstuk is een verwijzing naar de historische Banquo, van wie de familie van Jacobus I beweerde af te stammen. Shakespeares voornaamste bronnen voor deze tragedie zijn de kronieken van Holinshed (Holinshed's Chronicles) uit 1587. In deze geschiedenis van Engeland, Schotland en Ierland staan de verhalen over de koningen Macbeth, Duff en Duncan waarmee ook Shakespeares tijdgenoten vertrouwd zullen zijn geweest. Zo komt de scène met de drie heksen op de heide vrij letterlijk uit deze bron. SynopsisMacbeth is Shakespeares kortste en bloederigste tragedie. Hij vertelt hierin het verhaal van de moedige Schotse generaal Macbeth die van drie heksen de voorspelling te horen krijgt dat hij op een dag koning van Schotland zal worden. Verteerd door ambitieuze gedachten en aangezet door zijn vrouw doodt Macbeth koning Duncan en neemt bezit van de troon. Hij wordt een tirannieke heerser, overmand door angst en schuldgevoel en is verplicht om zelfs nog meer te doden om zichzelf te beschermen tegen ontmaskering. Het bloedbad leidt Macbeth en zijn meedogenloze vrouw naar krankzinnigheid en dood. |
Uitgelicht week 33 Venus and Adonis is het eerste lange verhalende gedicht van William Shakespeare, als quarto in 1593 gepubliceerd door Richard Field, een van de beste drukkers van dat ogenblik. Het mythologisch-erotisch gedicht is gebaseerd op het bekende en vaak navertelde verhaal uit Ovidius' Metamorphoses. DateringHet gedicht werd ingeschreven in het Stationers' Register op 18 april 1593. Waarschijnlijk ligt de datum van compositie ergens in de tweede helft van 1592. Shakespeare had toen al naam had gemaakt als toneelschrijver, maar de theaters waren in die periode op last van de ceremoniemeester gesloten als gevolg van een pestepidemie in Londen. Sommige vroege uitgevers van Venus and Adonis veronderstelden dat hij het in Stratford-upon-Avon zou geschreven hebben en dan naar Londen had meegenomen. Er is echter weinig ondersteuning voor deze theorie, behalve het feit dat het gedicht gepubliceerd werd door Richard Field, een kennis van Shakespeare uit Stratford. Shakespeare droeg het werk, evenals het daaropvolgende gedicht The Rape of Lucrece, op aan Henry Wriothesley, 3e graaf van Southampton, die destijds optrad als beschermheer van Shakespeare en enkele andere schrijvers. Mogelijke bronnenOvidius was in de Elizabethaanse periode de favoriete dichter van heel wat schrijvers, en Shakespeare was daar geen uitzondering op. Zijn materiaal voor Venus and Adonis is grotendeels ontleend aan Ovidius' 10e boek van de Metamorfosen. De versvorm, de zesregelige stanza, was reeds in 1589 door Thomas Lodge gebruikt in zijn op Ovidius geïnspireerd gedicht Scilla's Metamorphosis, Interlaced with the Unfortunate Love of Glaucus. Of Shakespeare dat werk kende is echter niet geweten. Een andere schrijver die hetzelfde verhaal behandelde is Edmund Spenser in The Faerie Queene. Mogelijk was ook Christopher Marlowe's onvoltooid gedicht Hero and Leander een inspiratie, maar de datum van compositie van dit vergelijkbaar mythologisch-erotisch gedicht is onzeker. |
Uitgelicht week 34 Henry Irving (Keinton Mandeville, Somerset, 6 februari 1838 - Bradford, West Yorkshire, 13 oktober 1905), geboren als John Henry Brodribb, was een Engelse toneelspeler uit de victoriaanse tijd. Hij was de eerste acteur die geridderd werd. Irving vormde de inspiratie voor de protagonist in Bram Stokers roman Dracula uit 1897. Irving werd geboren in Keinton Mandeville in het Engelse graafschap Somerset. Zijn oudste zoon, Harry Brodribb Irving (1870-1919), meestal bekend als "H.B. Irving", werd een beroemd acteur en later theatermanager. Vader en zoon worden soms met elkaar verward. Zijn andere zoon, Laurence Irving (1871-1914), werd dramaturg en was later een van de slachtoffers van de ramp met de Empress of Ireland. Zijn zoon H.B. Irving trouwde met actrice Dorothea Baird. Het echtpaar kreeg een zoon, Laurence Irving (1897-1988), die een bekende Hollywood art-director werd en een dochter Elizabeth Irving (1904-?). |
Uitgelicht week 35 Dame Ellen Terry, GBE (27 februari 1847 - 21 juli 1928) was een Engelse toneelspeelster, die de toonaangevende Shakespeare-vertolkster in Groot-Brittannië werd. Geboren in een familie van acteurs, begon Terry als kind in toneelstukken van Shakespeare te spelen en ze bleef dat doen als tiener in Londen en op tournee. Op haar zestiende trouwde Terry met de veel oudere kunstenaar George Frederic Watts, maar ze gingen nog datzelfde jaar weer uit elkaar. Gedurende korte tijd keerde ze terug naar het toneel, maar dan begon ze een relatie met de architect Edward William Godwin en trok ze zich gedurende zes jaar terug van het podium. In 1874 begon ze opnieuw te spelen en werd ze meteen geprezen voor haar vertolking van rollen in stukken van Shakespeare en andere klassiekers. In 1878 trad ze toe tot het gezelschap van Henry Irving als zijn "leading lady" en gedurende de komende twee decennia werd ze beschouwd als de toonaangevende Shakespeare-actrice in Groot-Brittannië. Twee van haar bekendste rollen waren Portia in The Merchant of Venice en Beatrice in Much Ado About Nothing. Samen met Irving toerde ze met groot succes in Amerika. In 1903 nam Terry het beheer op zich van het Londense Imperial Theatre, gericht op het spelen van toneelstukken van George Bernard Shaw en Henrik Ibsen. De onderneming werd een financiële mislukking en vervolgens maakte Terry een tournee door onder andere Amerika en Canada en later doceerde ze ook. Ze bleef tot in 1920 succes boeken met haar optredens, terwijl ze ook tot in 1922 in films te zien was.
|
Uitgelicht week 36 Prospero is de hoofdpersoon in The Tempest, een toneelstuk van William Shakespeare. In het stuk is hij de rechtmatige hertog van Milaan. Samen met zijn dochter Miranda wordt Prospero door zijn ambitieuze broer Antonio op een boot gezet opdat ze zouden sterven. Zo hoopt Antonio hertog te kunnen worden. Prospero en Miranda overleven de boottocht echter en vinden hun toevlucht op een klein eiland. Prospero leert ondertussen tovenarij en gebruikt deze kennis om de bewoners van het eiland te manipuleren. Op het eiland wordt hij de meester van Caliban en Ariel. Door stom toeval zeilt Antonio voorbij dit eiland. Prospero roept de elementen aan en veroorzaakt zo een storm. Prospero herovert op die manier zijn hertogdom van Antonio. |
Uitgelicht week 37The Swan was een van de theatergebouwen die in de bloeitijd van het vroege Engelse theater, de periode van Elizabeth I, met schrijvers als William Shakespeare, Christopher Marlowe en Ben Jonson, werd gebouwd in de Londense wijk Bankside in Southwark, op de zuidelijke over van de Theems. The Swan werd gebouwd in 1595-1596 door de theaterondernemer Francis Langley en was het vierde theatergebouw in deze wijk, na The Theatre (1576) en The Curtain (1577) van James Burbage en The Rose (1587) van Philip Henslowe. Francis Langley kocht een landgoed met de naam Paris Garden in 1589. The Swan wordt voor het eerst vermeld in 1594, toen de burgemeester van Londen bezwaar maakte tegen de bouw van nog een theater. Het nieuwe theater was indrukwekkend van uiterlijk en zo groot dat het wel 3000 toeschouwers kon herbergen. De Nederlandse reiziger Johannes De Witt, die Londen rond 1596 bezocht, gaf in zijn 'Observationes Londiniensis' een beschrijving van het gebouw en voegde er een tekening aan toe. Hij beschreef het theater als een van de mooiste en grootste van Londen. De originele tekening is verloren gegaan, maar er is een kopie van de schets van Arendt van Buchell behouden gebleven. Het is de enige bewaard gebleven tekening van de elizabethaanse speelhuizen en vormt daarmee een belangrijke bron van kennis over het uiterlijk van de toenmalige Londense theaters. |
Uitgelicht week 38 Love's Labour's Lost is een van de eerste komische toneelstukken van William Shakespeare. Het stuk is vermoedelijk geschreven ergens midden de jaren 1590, en gepubliceerd in 1598. DateringVolgens de meeste onderzoekers zou het toneelstuk in 1595 of 1596 geschreven zijn, in dezelfde periode als Romeo en Julia, een midzomernachtsdroom en Richard II, waarmee het bepaalde stilistische kenmerken gemeen heeft. Love's Labour's Lost werd voor het eerst gepubliceerd in quarto in 1598 door Cuthbert Burby. Volgens de titelpagina was het stuk “gecorrigeerd door Shakespear”, waardoor veel onderzoekers denken dat het stuk een herziene versie is van een eerder stuk. Shakespearekenners vermoeden dat de auteur tot omstreeks 1597 wijzigingen aan de tekst aangebracht heeft. Tussen het personage Rosaline en de Dark Lady uit de sonnetten bestaan ook overeenkomsten, maar het achterhalen van de datum van ontstaan van de sonnetten is bijzonder moeilijk. Love's Labour's Lost is samen met The Tempest een toneelstuk zonder duidelijk aanwijsbare bronnen. ThemaHet thema van het stuk is de liefde en het is geschreven met veel retoriek en geestige woordenwisselingen. Het heeft een happy ending, ook al eindigt het niet in een huwelijk. Normaal gezien zouden in een Shakespeare komedie wel vier of vijf koppels trouwen maar dat is hier niet het geval. Een van de personages maakt daar een toespeling op door te zeggen: "Our wooing doth not end like an old play;/ Jack hath not Jill: these ladies' courtesy/ Might well have made our sport a comedy" (V.ii.867-9). In dat opzicht beantwoordt het stuk niet aan de conventie van de toenmalige komedie. |
Uitgelicht week 39 Henry IV, Part 1, of voluit The First Part of King Henry the Fourth getiteld, is een van de historische stukken van William Shakespeare. Waarschijnlijk dateert het uit de jaren 1596–1597. Het vormt het tweede deel van een tetralogie die handelt over de historische opgang van het Engelse koninklijke Huis van Lancaster: Henry IV, Part 1 volgt op het eerste deel "Richard II" en wordt gevolgd door "Henry IV, Part 2" en "Henry V". Van in het begin was het stuk bijzonder populair, zowel bij het publiek als bij critici. Hendrik IV, Deel 1 is het verhaal van prins Hal (de toekomstige koning Hendrik V van Engeland), een wilde jongeman die omgaat met criminelen en gewone burgers, zijn tijd doorbrengt in ongure herbergen en zijn 'vrienden' helpt om zijn vaders schatkist te beroven. In het verhaal verandert de jongeman van een complete nietsnut in een edele leider die de rebellenopstand tegen zijn vader bedwingt en zo het koninkrijk redt. Tegenwoordig heet zoiets een coming of age-verhaal. Mogelijke invloedenZoals het geval was met de meeste van zijn historische stukken, was Shakespeares belangrijkste bron waarschijnlijk Raphael Holinsheds Chronicles uit 1587, dat op zijn beurt putte uit Edward Halls "The Union of the Two Illustrious Families of Lancaster and York". Een andere zeer waarschijnlijke bron was het episch gedicht "The Civil Wars Between the Two Houses of York and Lancaster", geschreven in 1595 door Samuel Daniel. Ook Niccolò Machiavelli's "De heerser" kan van invloed geweest zijn, vermits een van de belangrijkste thema's van het stuk het omgaan met macht is en de verantwoordelijkheid die daarmee gepaard gaat.
|
Uitgelicht week 40 The Second Part of Henry the Fourth of Henry IV, Part 2 is een historisch stuk van William Shakespeare geschreven tussen 1596 en 1599. Het is het derde deel van een tetralogie, voorafgegaan door Richard II en Henry IV, Part I en opgevolgd door Henry V. BronnenShakespeares belangrijkste bron voor Henry IV, deel 2, is, net als voor het grootste deel van zijn andere historiestukken, Raphaël Holinshed 's Chronicles. Edward Hall's The Union of the Two Illustrious Families of Lancaster and York (De Unie van de twee illustere families van Lancaster en York) lijkt ook te zijn geraadpleegd, en onderzoekers hebben ook verondersteld dat Shakespeare vertrouwd was met Samuel Daniel's gedicht over de burgeroorlogen. Datering en tekstHenry IV, deel 2 werd in 1600 opgenomen in the Register of the Stationers' Company door de boekhandelaren Andrew Wise en William Aspley. Het stuk werd datzelfde jaar gepubliceerd in quarto, gedrukt door Valentijn Simmes. |
Uitgelicht week 41 The Taming of the Shrew (De getemde feeks) is een toneelstuk van William Shakespeare, waarschijnlijk geschreven in 1594. Het is een van zijn vroegste komedies. InhoudHet stuk gaat over twee zusters, de jongste lieftallig, de oudste, Katherina, is niet op haar mondje gevallen en wordt door haar omgeving als een feeks beschouwd. Hun vader besluit dat de jongste, Bianca, niet mag trouwen voor de oudste een man heeft, waarop twee aanbidders van Bianca besluiten Katherina aan de man te helpen. Zij vinden de rijke Petruchio bereid met Katherina te trouwen, omdat hij een grote bruidsschat zal krijgen. Bij hun eerste kennismaking valt Katherina bij hem in de smaak, omdat ze rad van tong is en hem veel weerwerk biedt. Petruchio is vast van plan de feeks te temmen, en dat doet hij door zich als een nog grotere bruut te gedragen. Hij kleedt zich als een zwerver op hun huwelijk, ontzegt Katherina haar feest, geeft haar geen eten, houdt haar uit haar slaap en geeft haar de mooie jurk niet die voor haar gemaakt is. Petruchio speelt met taal en de werkelijkheid: hij beschrijft Katherina steeds als een lieflijk meisje en doet alsof hij het eten en zijn bed niet goed genoeg vindt voor haar, zodat hij niet anders kan dan ze haar ontzeggen. Ook doet hij alsof de jurk die hij voor haar bestelde helemaal verkeerd gemaakt is, terwijl dit niet zo is.
|
Uitgelicht week 42 Shakespeares Sonnetten (Shakespeare's Sonnets) is een in 1609 verschenen bundel van 154 gedichten, merendeels in sonnetvorm, van William Shakespeare. Shakespeares sonnetten worden in het algemeen gerekend tot de mooiste in het genre. In de periode waarin hij eraan werkte, tussen 1592 en 1596, was het schrijven van sonnettenreeksen zoals Petrarca ook in Engeland populair geworden. Shakespeares sonnetten onderscheiden zich mede door de rijke gevarieerdheid in thematiek en een eigen vorm - het zogenaamde Engelse sonnet. Bleven de sonnetten van tijdgenoten nogal eens hangen in het voorspelbare stramien van de versmade minnaar die zijn lot beklaagt, in de sonnetten van Shakespeare passeert een breed scala aan thema's en emoties de revue: liefde, dood en sterfelijkheid; seks, obsessie en jaloezie; dichtkunst, schoonheid en verval. In zeker opzicht zijn deze 154 sonnetten (in de oorspronkelijke uitgave nog gevolgd door het langere A Lover's Complaint) even veelzijdig en diepgravend als zijn toneelwerk. Over het ontstaan van de sonnetten is weinig met zekerheid te zeggen. Waarschijnlijk hebben ze (minstens voor een deel) eerst in kleine kring gecirculeerd. De eerste keer dat er door anderen over werd geschreven was in de Palladis Tamia van Francis Meres (1598), waarin deze gewag maakt van de 'welbespraakte' Shakespeare 'met zijn zoete tong', die zijn sonnetten aan zijn vrienden uitdeelt:
En omdat in 1599 van een klein aantal sonnetten een roofdruk was verschenen, weten we dat ze ontstaan moeten zijn over een langere periode. |
Uitgelicht week 43 Romeo en Julia (Engels: Romeo and Juliet) (1591/1596) is een vroege tragedie van William Shakespeare over de onmogelijke liefde van Juliet Capulet en Romeo Montague, twee jongelingen uit elkaar vijandig gezinde families. Het verhaal is ontstaan door verschillende her-vertellingen van een verhaal uit 1476 van Masuccio Salernitano, Mariotto en Gianozza. De volledige titel van het toneelstuk is The Most Excellent and Lamentable Tragedy of Romeo and Juliet. ContextHet stuk werd door Shakespeare waarschijnlijk geschreven in de periode 1594–96 en eerst gepubliceerd in een niet-geautoriseerde quarto-editie in 1597. Een geautoriseerde quarto verscheen in 1599 en die was aanzienlijk langer en betrouwbaarder dan de eerste. Een derde quarto, gebaseerd op de tweede, verscheen in 1599 en die werd door de uitgevers van de First Folio-editie van 1623 gebruikt. Romeo en Julia werd voor het eerst opgevoerd in Londen op 29 januari 1595. Shakespeares bronnenShakespeares voornaamste bron voor het verhaal was The Tragicall Historye of Romeus and Juliet (1562)', een lang verhalend gedicht van de Engelse dichter Arthur Brooke. Op zijn beurt had deze zijn materiaal ontleend uit een Franse vertaling van een verhaal van de Italiaan Matteo Bandello. |
Uitgelicht week 44.jpg) Bad quarto is een term waarmee 20e-eeuwse Shakespeare-onderzoekers het probleem van verschillende versies van vroege teksten van Shakespeare trachtten uit te leggen. Veel van die vroege teksten die door derden werden gepubliceerd uit winstbejag, waren van slechte kwaliteit, al zijn zij voor onderzoekers zeker interessant. Van Hamlet bestonden er bijvoorbeeld wel 7 edities vóór 1642, waaronder de First quarto van 1603, een ‘bad’ quarto, gedrukt op basis van een manuscript dat door acteurs uit het geheugen was samengesteld.
|
Uitgelicht week 45 Stratford-upon-Avon is een stad in het bestuurlijke gebied Stratford-on-Avon, in het Engelse graafschap Warwickshire. De plaats telt 23.680 inwoners. Stratford is wereldwijd bekend als geboorteplaats en plaats van overlijden van William Shakespeare. De stad dateert uit de tijd van de Angelsaksen en was al in de Middeleeuwen een belangrijke marktplaats. De huidige werkgelegenheid in Stratford wordt gevormd door aluminiumindustrie, botenbouw, de agrarische industrie, een bierbrouwerij en de fabricage van stalen meubelen. De belangrijkste bron van inkomsten is echter het toerisme. Jaarlijks bezoeken ruim 2 miljoen mensen de stad omwille van de beroemdste inwoner ooit. De stad is ontstaan bij een voorde (ford) in een straat (strat) door de rivier de Avon. Langs de oever van de rivier staat het Royal Shakespeare Theatre, het theater van de wereldberoemde Royal Shakespeare Company. Dit gezelschap heeft nog twee kleinere gebouwen in Stratford: de Swan, uitgevoerd zoals theaters eruit zagen in de tijd van koningin Elizabeth I, en The Other Place, een zogeheten 'black box theater', waar stukken worden opgevoerd met een minimum aan technische hulpmiddelen.
|
Uitgelicht week 46 Titus Andronicus is een tragedie in vijf aktes van William Shakespeare die ergens tussen 1589 en 1592 is geschreven. Daarmee zou het meteen zijn vroegste tragedie zijn. De First Folio-uitgave uit 1623 was gebaseerd op drie onvolledige quarto-edities, met aanvullingen van een voor het stuk gebruikt souffleursboek. Het stuk, geschreven in de vorm van de "revenge tragedy" (wraaktragedie) verhaalt over een fictieve Romeinse generaal die in een negatieve spiraal van wederzijdse wraak tussen zijn familie en de familie van Tamora, koningin van de Goten, terechtkomt nadat Titus haar oudste zoon aan de goden heeft geofferd. Hoewel algemeen wordt aangenomen dat Titus Andronicus door Shakespeare werd geschreven, zijn er toch heel wat critici die het auteurschap in vraag stellen, en dit door de grote afwijking aan inhoud (veel bloederiger en wreder) in vergelijking met zijn andere werken. Er zijn echter opvallende inhoudelijke parallellen met King Lear te vinden waardoor moderne critici geneigd zijn het stuk als authentiek te beschouwen. |
Uitgelicht week 47 Julius Caesar is een tragedie van William Shakespeare, waarschijnlijk geschreven in 1599. Het verhaal gaat over het complot tegen de Romeinse politicus Julius Caesar, de moord en de nasleep van deze gebeurtenis. Het maakt deel uit van een reeks op de Romeinse geschiedenis gebaseerde toneelstukken waar we ook zijn Coriolanus and Antony and Cleopatra toe rekenen. Julius Caesar werd voor de eerste keer opgevoerd in 1599. Waarschijnlijk was het met dit stuk dat het nieuwe Globe Theatre door Shakespeares theatergezelschap werd ingehuldigd. Nochtans dateert de eerste gezaghebbende tekst van het stuk, de First Folio, pas van 1623. Aan de talrijke onderrichtingen voor de acteurs die er in staan is te merken dat het waarschijnlijk niet op Shakespeares originele manuscript is gebaseerd. Als voornaamste bron voor zijn "Julius Caesar" maakte Shakespeare waarschijnlijk gebruik van Thomas Norths in 1579 verschenen Engelse vertaling van Plutarchus "Parallelle levens" (1e eeuw), een serie biografieën van beroemde Grieken en Romeinen wiens morele deugden en waarden hij prees. In tegenstelling tot wat de titel laat uitschijnen, speelt Caesar niet de hoofdrol. Het personage duikt maar in drie scènes op aan het begin van het derde bedrijf. De protagonist in Julius Caesar is Brutus en het hoofdthema is zijn strijd tussen eer, patriottisme en vriendschap. Julius Caesar is het eerste van de vijf grote tragedies van Shakespeare. De andere zijn Hamlet, Othello, King Lear en Macbeth. |
Uitgelicht week 48 The Tragedy of Othello, the Moor of Venice (Othello, de Moor van Venetië) is een tragedie van William Shakespeare, vermoedelijk uit 1603 of 1604. De belangrijkste thema's van deze tragedie zijn liefde, jaloezie, ambitie en wraak, maar bovenal hoe deze menselijke passies de val van een nobel man kunnen veroorzaken. Op een hoger niveau kan dit stuk dan ook begrepen worden als een psychomachia, een strijd om de ziel van de mens, waarbij Othello het beste deel van de ziel personifieert en Iago de lagere driften. Datering en eerste opvoeringHet in 1603-1604 geschreven stuk werd in 1622 op basis van een transcript van een auteursmanuscript als quarto-editie gepubliceerd. Van de tekst in de First Folio-uitgave van 1623 veronderstelt men dat hij gebaseerd is op een versie die Shakespeare zelf geredigeerd heeft. Othello werd voor het eerst opgevoerd door the King's Men aan het hof van koning Jacobus I van Engeland op 1 november 1604. Richard Burbage (1568-1619), toen de belangrijkste acteur van het gezelschap, speelde de titelrol en bracht een vertolking die later door een anonieme bewonderaar als een van zijn beste werd beschreven. Het stuk is geschreven in de periode van Shakespeares grote tragedies, waaronder Hamlet (1600), King Lear (1604–5), Macbeth (1606) en Antony and Cleopatra (1606–7). Bronnen voor OthelloOthello speelt zich af tegen de achtergrond van de oorlogen tussen Venetië en het Ottomaanse Rijk in de 16e eeuw. Cyprus, waar de meeste actie van het stuk zich afspeelt, was toen een Venetiaans bolwerk dat in 1570 door de Turken werd aangevallen en het daaropvolgend jaar door hen veroverd werd. Shakespeares kennis over dat conflict haalde hij waarschijnlijk uit "The History of the Turks" door Richard Knolles, dat in de herfst van 1603 in Engeland werd gepubliceerd. Het verhaal van Othello wordt ook verteld in een eerder Italiaans prozawerk van Giovanni Battista Giraldi Cinzio uit 1565. Aan het oorspronkelijke verhaal van Cinzio voegde Shakespeare een aantal eigen 'ingrediënten' toe zoals de jaloerse Roderigo die naar Desdemona's hand dingt, en Brabantio, de woeste, door verdriet overmande vader van Desdemona. Shakespeare liet het hele verhaal zich afspelen in een heel compacte setting en binnen een korte periode, wat de spanning ten goede kwam. Het meest memorabele personage dat hij schiep was echter Iago, die hij van een onbetekenende schavuit in een gewetenloze schurk omtoverde. |
Uitgelicht week 49 The Rape of Lucrece (De verkrachting van Lucretia) is het tweede lange verhalende gedicht van William Shakespeare na Venus and Adonis (1593). Het dateert uit 1594 en werd, evenals het eerste gedicht, opgedragen aan Henry Wriothesley, 3e graaf van Southampton. Het gedicht is opgebouwd uit coupletten van zeven regels met het rijmschema ababbcc, met gebruikmaking van tienlettergrepige jambische pentameters, zoals blijkt uit de eerste stanza:
Het gedicht wordt voorafgegaan door een korte argumentatie. |
Uitgelicht week 50 King Lear is een toneelstuk dat omstreeks 1605 door Shakespeare werd geschreven, tussen Othello en Macbeth. Het wordt gewoonlijk samen met Hamlet genoemd als een van zijn grootste tragedies. Na het herstel van de monarchie in Engeland in 1660 (zie Restauratie) werd het toneelstuk dikwijls door theatermakers gewijzigd omdat die niet hielden van de donkere, deprimerende toon. Sinds de Tweede Wereldoorlog is men het echter gaan beschouwen als een van Shakespeares grootste prestaties. De rol van Koning Lear is door vele grote acteurs gespeeld, waarbij vaak de opvatting werd nagevolgd dat deze alleen door een oudere acteur mocht worden vertolkt. Het stuk was een belangrijke inspiratiebron voor Akira Kurosawa bij het schrijven van het scenario voor Ran (1985). Mogelijke invloeden
|
Uitgelicht week 51 De Lord Chamberlain's Men was een toneelgezelschap dat in 1594, ten tijde van Elizabeth I, werd opgericht. Het groeide aan het eind van de 16e en het begin van de 17e eeuw uit tot een van de belangrijkste gezelschappen in Londen. Dit was te danken aan een goed management en aan het feit dat William Shakespeare als toneelschrijver en acteur voor het gezelschap optrad. De naam van het gezelschap verwijst naar het patronaat van de Lord Chamberlain, destijds Henry Carey, de eerste baron van Hunsdon. Hij bekleedde een topfunctie aan het koninklijk hof en was als ceremoniemeester onder meer verantwoordelijk voor het amusement aan het hof. Na zijn overlijden in 1596 werd de naam gedurende korte tijd veranderd Lord Hunsdon's Men, verwijzend naar Henry Carey, de tweede baron van Hunsdon. Toen deze in 1597 zijn vader in diens functie opvolgde, werd de naam weer Lord Chamberlain's Men. In 1603, na de troonsbestijging van Jacobus I, viel het gezelschap onder het beschermheerschap van de koning en werd de naam veranderd in The King's Men. |
Uitgelicht week 52 The Comedy of Errors is een vroege komedie van William Shakespeare die veel kenmerken van een klucht heeft. Hij schreef het omstreeks 1592-1594. Het verhaal is een aaneenrijging van komische misverstanden doordat twee paren identieke tweelingen na een lange scheiding samenkomen in Efeze. Het tweelingpaar uit Syracuse dat op zoek is naar het andere tweelingpaar komt echter uit een stad waarmee Efeze in oorlog is zodat ze de doodstraf riskeren. Doordat ze als twee druppels water op elkaar lijken worden de tweelingbroers door de inwoners van Efeze met elkaar verward, wat leidt tot arrestatie van de verkeerde, beschuldigingen van ontrouw, diefstal, waanzin en bezetenheid. Datering en bronnenDeze korte komedie werd voor het eerst gepubliceerd in de First Folio van 1623, maar een opvoering vond al plaats in the Gray's Inn op 28 december 1594. De meeste onderzoekers gaan er ook van uit dat het stuk speciaal voor die gelegenheid geschreven werd. Shakespeare inspireerde zich vooral op klassieke bronnen zoals Plautus' Romeinse komedies Menaechmi en Amphitruo. De raamvertelling over Egeon en Emiliais is ontleend aan Apollonius van Tyana. |
Uitgelicht week 53.jpg) Sir Arthur John Gielgud (Londen, 14 april 1904 - Wotton Underwood (Engeland), 21 mei 2000) was een Engels toneel- en filmacteur. Hij wordt door velen beschouwd als een van de grootste acteurs van zijn tijd. Hij is vooral bekend om zijn vele rollen in stukken van Shakespeare. John Gielgud is de achterneef van de beroemde toneelactrice Ellen Terry. Na de Westminster School te hebben afgerond ging hij studeren aan de Royal Academy of Dramatic Art (1922). Zijn acteercarrière vlotte voorspoedig en hij speelde op jonge leeftijd al in klassieke rollen. Op zijn vijfentwintigste maakte Gielgud zijn debuut in the Old Vic en een jaar later speelde hij Hamlet. Vanaf de jaren dertig speelde Gielgud ook regelmatig in films. Toch lag zijn hart bij het theater, waardoor de concurrentie met Laurence Olivier, die zich meer op films richtte, minimaal was. Ook toen de toneelwereld door de jaren heen veranderde, veranderde Gielgud mee. Zo was hij te zien in verscheidene stukken van Harold Pinter. |
