Gebruiker:Caribiana/Kladblok/Papiamento-Nederlands
Limonada boneriano[bewerken | brontekst bewerken]
Un fruta hopi konosí na Boneiru ta kohara (koara). Na Kòrsou e ta konosí komo karawara. Su nòmber sientífi ko ta Cordia alba R. E fruta di kohara ta komibel na momentu ku e hecha. Ku e frutanan sa traha ántes un bebida yamá washimbé. Tabata laga nan fermentá. Ménos konosí ta uso di e fl ornan di kohara pa traha un bebida pa freska. Djis laga nan trèk den awa. Ingrid Mercelina a purba. Dushi. Pero no mester laga e bebida aki keda mas ku ún dia den frishidèr. Foto ta mustra Ingrid ku un tròshi di flor di kohara ku el a laga trèk. E konosido kulturista Frans Booi ta yama e bebida aki 'limonada boneriano'. (Bron; Boneriano, 29 september 2020, titel=Limonada boneriano)
Sam[bewerken | brontekst bewerken]
Sam is a system of saving. Groups of mostly women decide to pay each other a certain amount of money on a regular basis, for example once a month. Every month one of the members receives shares from all participants. The number of shares equals the number of participants plus one, for the benefit of the organizing person. He or more often she receives two shares of every participant, one in the beginning of the ‘sam’ and one at the end. According to the Encyclopedia of the Netherlands Antilles (De Palm 1985: 421), the word ‘sam’ is derived from the Dutch word ‘samen’ (together) or the expression ‘sam-sam’ (sharing equally).[1]
Sam is een volksspaarsysteem op de ABC-eilanden. Groepen van meestal vrouwen besluiten om elkaar een bepaalde bedrag op regelmatige basis te betalen, bijvoorbeeld één keer per maand. Elke maand ontvangt een van de leden de inleg van alle deelnemers. Het aantal aandelen is gelijk aan de aantal deelnemers plus één, ten behoeve van de organiserende persoon. Hij of meer Vaak krijgt ze twee aandelen van elke deelnemer, één in het begin van de 'sam'. en een aan het einde. Volgens de Encyclopedie van de Nederlandse Antillen (De Palm 1985: 421), het woord 'sam' is afgeleid van het Nederlandse woord 'samen'. of de uitdrukking "sam-sam" (gelijkelijk delen).
Montamentu[bewerken | brontekst bewerken]
een afro-caribische religie Montamentu ta un religion afrikano-kurasoleño, parti di un variedat di kultonan popular i otro práktika religioso afrikano-kurasoleño. Algun otro elemento di práktika religioso popular na Kòrsou ta inkluí venerashon di santu, venerashon di ansestro, sanashon spiritual, i brua, pero tambe kultonan manera vudu, winti, veintiun divisiones, palo i kultonan separá pa diferente misterio (entidatnan spiritual di e religion) òf devotonan ku ta partisipá solamente na selebrashonnan di fechanan spesífiko. Tur esakinan tin praktikante na Kòrsou, ounke tin bia e kantidat di pranktikante ta hopi chikí i poko organisá.
(pt) Montamentu is een Afro-Caribische religie [ 1 ] die afkomstig is van het eiland Curaçao . [ 2 ] In de montage werden, net als in andere religies van Afrikaanse oorsprong die op het Amerikaanse continent worden beoefend, specifieke Afrikaanse godheden opzettelijk gelijkgesteld met heiligen van de katholieke kerk. [ nodig citaat ]
De muziek die de rituelen begeleidt, wordt Tambú genoemd . Vanwege de voortdurende aanklachten die de staat en de kerk tegen Tambú hebben gedaan, wordt het ritueel beperkt geaccepteerd, tot het punt dat maar weinig inwoners van Curaçao de term Montamentu niet eens herkennen en uiteindelijk de denigrerende term gebruiken die eeuwen daarvoor door katholieke priesters en slavenmeesters is geïntroduceerd - Brua , dat van het Spaanse "bruja" komt en hekserij betekent, of de algemene term Tambú toepast op religieus ritueel .
Historia[bewerken | brontekst bewerken]
E religion no ta studiá sufisiente ainda. Su orígen ta por lo ménos for di siglo 18. Na 1750 tin menshon di venerashon di ansestro, yamá gogootjes den archivonan históriko (probablemente un variante òf pronunsiashon mal tendé òf mal transkribí di avochi, ku ta nifiká ansestro) [2]. Na 1788 un kaso den korte ta menshoná un evento deskribí komo un seremonia di sanashon òf magia na un “danshuis” òf kas di balia na Otrobanda [3]. Awendia ainda ta usa “kas di balia” ainda komo ekspreshon pa sierto logánan di kulto di misterio. Ademas di esaki e akusashon di uso di veneno ta indiká posibilidat di herensia di e práktika kongoles di dikisa nkasa [4], o prueba di venenu pa identifiká hende ku ta hasi uso di magia negativo den komunidat [5]. Na kuminsamentu di siglo 20 tabatin tambe balia ku almasola [6] [7] . Den añanan 50 a bini influensia nobo for di Repúblika Dominikano, den forma di vudu dominkano/veintiundivisiones [8]
Den kantikanan bieu di trabou, speshalmente di kosecha, tin referensha kontinuo na diferente aspekto spiritual i religioso ku ta mustra e bida di religion afrokurasoleño. Palabranan kompilá pa Pader Brenneker i Elis Juliana na añanan 50 i 60 di siglo 20 den kantikanan di trabou, manera Dámbara, Ze, Waze, Do Miwa, Zeula, Guele, Dan, Wedo, Djòdjò, Simodan, Leba, Zjipopo, Asohala i Nogwe [9]ta nòmbernan di Dios i di su manifestashonnan ku ta eksistí tambe den panteon di Vudu na Haiti. Mas resien, Bagó, Laroye, Papa Legba, Papa Candelo i Baron di Sementerio a sali menshoná sea den kantika popular grabá o no grabá, o den otro sorto di manifestashon kultural. Ademas di esaki tin hopi elementonan religioso popular di orígen afrikano den komunidat kurasoleño. Por a mira esaki den elementonan síkliko manera plantamentu i kosecha ántes, den kambio di aña, den siklo di bida for di nasementu te morto; den trato di naturalesa, di relashon humano i di kurpa di hende.
Deskripshon[bewerken | brontekst bewerken]
No ta tur kreyente òf praktikante ta praktiká tur aspekto. Un di e aspektonan mas konosí ta seremonia ekstátiko den kua kreyente por keda poseí pa un misterio, un di e diferente entidatnan spiritual den e religion. E seremonia akí por ta unu material òf spiritual. Den montamentu material e misterionan tin nòmber afrikano-dominikano òf afrikano-haitiano, e ta papia kreyol òf spañó, e ta move na manera mas intensivo òf agitá i ta usa muzik di santeria, òf vudu. Ta usa símbolonan tambe di vudu òf veintiun divisiones, manera lensu di diferente koló pa e misterionan. Den montamentu spiritual e karakterístikanan ta mas katóliko/europeo: e misterionan ta santunan katóliko ku nòmber katóliko ademas di entidatnan di tradishon venesolano di kulto di Maria Lionza, e misterio ta papia spañó òf Papiamentu, i e movementunan ta kalmu. [10]
Ademas di misterio, defuntu òf ansestro ta otro entidatnan spiritual. Esakinan ta hende ku a fayesé i ku praktikantenan por drenta den kontakto kuné pa pidi guia. Algun otro aspekto di montamentu ta sanashon spiritual, traha ku naturalesa, eliminá fuku. E religion tin su institushonnan, liturgia, ofisiante, etc [11] meskos ku religionnan dominante pero su forma di organisashon ta diferente for di e religionnan akí na diferente manera: no tin un lider kanóniko di e religion, ni edifisionan ofisial konosí públikamnente pa no-praktikantenan. Un parti di esaki ta pa motibu ku e religion tabata persiguí den pasado [12] te resientemente komo ku tabatá trat'é komo un tipo di estafa.
Influensia regional[bewerken | brontekst bewerken]
Antes montamentu tabata yama balia di lua, kaminda e palabra lua ta ekivalente na misterio. E dos nòmbernan akí ta paresido na nòmbernan ku ta usa pa entidat spiritual na Haiti i Repúblika Dominkano. Montamentu ta un meskla di religionnan afrikano, retenshon afrikano (manera relashon ku avochi, importansha di dera lombrishi, bahamentu di misterio), algun komponente fuerte di vudu i veintiun divisiones (manera, entre otro, hopi nòmber di misterio, den e personanan di e dos paisnan ei ku a propagá e religion, i biahe pa e dos paisnan ei), regla de ocha kubano i venesolano (den sierto nomenklatura, den koyarnan bistí, den ofisiante), espiritismo marialionsero di Venezuela (den vários di e misterionan, peregrinahe pa sitionan importante di kulto di Maria Lionza) adorashon di diferente santu popular ku no ta sinkretisá den regla de ocha ni vudu (manera Doctor José Gregorio Hernández i San Blas), i otro influensha (manera p.e. e Buda Sintá, Buda Barika Afó, èts). Esakinan ta influenshanan ku tin den e religion i no ta asina ku tur praktikante tin afinidat ku tur e influenshanan aki [13]
Bronnen, noten en/of referenties
|
Galein[bewerken | brontekst bewerken]
Galein wordt door stadsmensen vaak verward met Gueni, de slaventaal. Maar het heeft er in wezen niets mee uit te staan. Galein is een opzettelijke verbastering van het normale hedendaagse Papiaments, om door buitenstanders niet te worden verstaan. De eenvoudigste vorm is die, waarbij van ongeveer elke lettergreep de klinker wordt herhaald met een p ervoor. Cas wordt caspa mi mipi weta wepe-tapa. Het wordt om deze reden ook wel p-taal genoemd. Meesters in het galein bedienen zich van veel ingewikkelder herhalingen. Meisjes op internaten en dienstmeisjes in grote inrichtingen spreken galein soms even vlot als papiaments.[1]
|
Literatuur
Bronnen en voetnoten
|
[[Categorie:Taal in Curaçao]]
Naargelang de grote plantages waar de slaven woonden en werkten, ontstonden er dialecten. Ze leefden er vrij afgesloten van de buitenwereld. Op deze wijze maakt men onderscheid tussen het gené van Lagoen, van Kenepa, van Porto Marie en dat van Sabaneta. En ook had heel Bandariba een eigen dialect.
Luango is de naam van een groep stammen in West-Afrika. Hier bleef de naam bestaan voor de minst gecultiveerde slaven, voor hen die nog het sterkst de oude gebruiken en ideeën handhaafden. Het waren vaak de laatst aangekomenen.[1]
Te bewerken naar Nederlands: